यावर्षीच्या रसायनशास्त्र विषयातील नोबेल पुरस्काराची घोषणा करण्यात आली आहे. मोउगी बावेंडी, लुईस ब्रुस अन् अ‍ॅलेक्सी एकिमोव्ह या तीन वैज्ञानिकांना हा पुरस्कार मिळाला आहे. क्वांटम डॉट्सचा शोध आणि संश्लेषण केल्याबद्दल या तिघांना हा पुरस्कार देण्यात आला आहे.

मोउंगी जी. बावेंडी हे अमेरिकेतील केंब्रिज येथे असणाऱ्या एमआयटी मध्ये प्रोफेसर आहेत. लुईस ब्रुस हे कोलंबिया विद्यापीठात प्राध्यापक आहेत. तर अ‍ॅलेक्सी आय. एकिमोव्ह हे न्यूयॉर्कमधील नॅनोक्रिस्टल्स टेक्नॉलॉजी इनकॉर्पोरेटेड या संस्थेत कार्यरत आहेत.

या तिघांनी क्वांटम डॉट्सचा शोध लावला. हे अगदी छोटे नॅनोपार्टिकल असतात. हे एवढे छोटे असतात, की त्यांच्या आकारावरुन त्यांचे गुणधर्म ठरतात. या शोधाचा टेक्नॉलॉजी ते मेडिकल अशा सर्व क्षेत्रांमध्ये मोठा फायदा होणार आहे.

गेल्या कित्येक वर्षांपासून याबाबतचं संशोधन सुरू होतं. अ‍ॅलेक्सी यांनी 1980 च्या दशकात एक संशोधन केलं. यामध्ये रंगीत काचेमध्ये आकार-आधारित क्वांटम इफेक्ट तयार करण्यात त्यांना यस मिळालं होतं. यानंतर काही वर्षांनी लुईस ब्रुस यांनी एखाद्या फ्लुईडमध्ये असणाऱ्या कणांमध्ये क्वांटम स्तरावर होणाऱ्या बदलांसाठी त्यांचा आकार महत्त्वाची भूमिका बजावतो हे दाखवून दिलं होतं.

1993 साली क्वांटम डॉट्सचे केमिकल प्रॉडक्शन करून मोउंगी बावेंडी यांनी या क्षेत्रात क्रांती घडवली. त्यांनी अगदी परफेक्ट असे क्वांटम डॉट्स तयार केले होते. यामुळे या पार्टिकल्सना विविध उपकरणांमध्ये वापरणं शक्य झालं आहे.