भारतातील वेगवेगळ्या राज्यांमधील लहान- मोठी धरणे पर्यटकांसाठी नेहमीच प्रमुख पर्यटनस्थळ ठरली आहेत. भारतातील एकूण धरणांविषयी चर्चा केली तर लहान- मोठी मिळून चार हजारांहून अधिक आहेत. बहुतेक डोंगराळ भागात ते अधिक पाहिले जाऊ शकतात. बरीच धरणे आहेत जी मोठ्या प्रमाणात वीजनिर्मिती व सिंचनासाठी वापरली जातात. अशी काही धरणे भारताच्या चित्तथरारक दृश्यांमध्ये समाविष्ट आहेत; जी अजूनही उत्तम दृश्य प्रदान करतात. भारतातील काही सर्वात मोठ्या आणि प्रसिद्ध धरणांबद्दल माहिती जाणून घ्‍या.

आर्किटेक्चरल आणि सिव्हील अभियांत्रिकी चमत्कारांचे आश्चर्यकारक नमुना पाहण्यासाठी आणि पहाण्यासाठी आपण या धरणांना देखील भेट दिली पाहिजे. चला या धरणांबद्दल जाणून घेऊया.

टिहरी धरण, उत्तराखंड
उत्तराखंडमधील टिहरी धरण भगिरथी नदीवर आहे. हा धरण भारतातील सर्वात उंच आणि जगातील आठवा सर्वात मोठा आणि उंच धरण आहे. या धरणाची उंची आणि लांबी याबद्दल बोलले तर ते सुमारे २६० मीटर उंच आणि पाचशे मीटराहून अधिक लांबीचे आहे. भारतासह या धरणाचा जगातील सर्वात मोठ्या व महत्त्वपूर्ण जलविद्युत प्रकल्पात समावेश आहे.

सामान्यत: जो कोणी उत्तराखंडला भेटायला जातो त्याने या धरणावर आणि आजूबाजूच्या ठिकाणी जाण्याची खात्री आहे. हे ठिकाण स्थानिक रहिवाशांसाठी एक मुख्य सहल देखील आहे.

सरदार सरोवर धरण, गुजरात
तसे, गुजरातमध्ये हजारो पर्यटन स्थळे आहेत. परंतु, या हजारो पर्यटन स्थळांपैकी हे धरण सर्वात प्रसिद्ध आणि प्रसिद्ध आहे. या धरणाची उंची १६० मीटरपेक्षा जास्त आहे आणि लांबी सुमारे बाराशे मीटरपेक्षा जास्त आहे. या धरणातून दोनशे मेगावॅटपेक्षा जास्त वीज निर्मिती होते. ही वीज गुजरात तसेच मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र आणि राजस्थान यासारख्या राज्यात पुरविली जाते. नर्मदा नदीवर अस्तित्वामुळे धरण पर्यटकांचेही हे प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे. आपल्या सभोवतालच्या ठिकाणांभोवती पर्यटक फिरताना दिसेल.

नागार्जुन सागर डामे, आंध्र प्रदेश
नागार्जुन सागर डामे हे आंध्र प्रदेशसह दक्षिण भारतातील सर्वात मोठे धरण आहे. असे म्हणतात की हे धरण जगातील सर्वात मोठे सिंचन धरण आहे. कृष्णा नदीवरील या धरणाची उंची सुमारे १२४ मीटरपेक्षा जास्त आहे. हे धरण सत्तर हजाराहून अधिक मजुरांनी १९७२ च्या सुमारास बांधले होते. आज, हा धरणे आर्किटेक्चरल आणि सिव्हील अभियांत्रिकी चमत्काराचा एक उत्कृष्ट तुकडा मानला जातो. पर्यटकांसाठीही हे एक खास ठिकाण आहे. येथे दरमहा हजारो पर्यटक फिरायला येतात.

इंदिरा सागर, मध्य प्रदेश
मध्य प्रदेशात अनेक लहान-मोठी धरणे अस्तित्त्वात आहेत. पण, सर्वात मोठा धरण इंदिरा सागर आहे. हे धरण ९२ मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर आहे. मध्य प्रदेशातील जलसंकट लक्षात घेता हे धरण बांधण्यात आले. येथून एक हजार मेगावॅटपेक्षा जास्त वीज देखील तयार केली जाते.

हे ठिकाण पर्यटनस्थळांचे प्रमुख ठिकाण तसेच बाहेरून तसेच राज्यातील विविध शहरांमधून आलेल्या पर्यटकांसाठी सहलीचे ठिकाण आहे. फोटोग्राफीसाठी बर्‍याच लोकांना हे स्थान देखील आवडते.