महागाव (जि. यवतमाळ) : जिल्हा म्हणजे समस्यांची जणू खाणच. जिल्ह्याच्या दुर्गम भागातील गरीब, अशिक्षित आदिवासींचा जणू कुणी वाली नाही असेच चित्र आहे. महागाव तालुक्यातील आमडापूर प्रकल्पामुळे (Amdapur Project) विस्थापितांचे जगणे नशिबी आलेल्या शेतकऱ्यांची समस्या (problem of farmers) खूप ‘व्हायब्रंट’ वाटली. तीच जाणून घेण्यासाठी पुन्हा महागाव तालुक्याच्या दौऱ्यावर निघालो. ‘सकाळ’चे महागाव तालुक्यातील फुलसावंगी येथील बातमीदार डॉ. गजानन वैद्य यांनी रिसिव्ह केले. शेतकऱ्यांच्या जीवनात समृद्धी नांदावी, या उदात्त हेतूने आमडापूर लघू प्रकल्पाची निर्मिती झाली. ११२.५६ कोटी रुपये खर्च करून २००५ मध्ये काम पूर्ण झाले. परंतु या धरणामुळे शेतकऱ्यांची समृद्धी नव्हे तर अधोगती झाली. अतिशय अल्प मोबदल्यात शेतजमिनी अधिग्रहित करून शेतकऱ्यांना वाऱ्यावर सोडल्याची खंत वैद्य यांनी व्यक्त केली. शेतकऱ्यांच्या समस्यांवर चर्चा करीत करीत आम्ही विस्थापितांच्या गावात पोहोचलो. (The-Amdapur-project-in-Mahagaon-taluka-of-Yavatmal-district-is-of-useless)

आमडापूर लघू प्रकल्प महागावपासून पूर्वेस २५ किलोमीटरवर आहे. कुरळी गावातील छोट्याशा नाल्यावर हा प्रकल्प उभारला आहे. १९९१ मध्ये प्रकल्प मंजूर झाला. प्रत्यक्ष कामाला १९९५-९६ मध्ये सुरुवात झाली. २००५ मध्ये हे धरण पहिल्यांदा पूर्ण क्षमतेने भरून वाहायला लागले. या धरणाची सिंचन क्षमता १,७३७ हेक्टर असून, खरीप सिंचनाची क्षमता ६६० हेक्टर तर रब्बीची १,०७७ हेक्टरवर आहे. प्रकल्पासाठी ७११.३३ हेक्टर आर. जमिनीची आवश्यकता असून, आजपर्यंत ६८६.६६ हेक्टर आर. जमीन संपादित केली आहे. सद्यःस्थितीत कुरळी, घमापूर, भोजू नाईक तांडा मिळून ३१६ घरांचे ऐच्छिक पुनर्वसन झाले.

आमडापूर प्रकल्पाचा सिंचन लाभ महागाव आणि उमरखेड तालुक्यातील शेतकऱ्यांना होणार आहे. परंतु या प्रकल्पामुळे विस्थापित झालेले जे शेतकरी कष्ट करून आपल्या शेतात शेकडो टन ऊस पिकवीत होते, त्यांनाच आज उसतोड कामगार म्हणून गावोगावी भटकंती करावी लागत आहे. हक्काची शेती गेली, मुलांच्या शिक्षणाचे वांदे झाले. काही बोटावर मोजण्याएवढी मुले शिकून मोठी झाली. बाकी मजुरीवर खपली. धरणग्रस्तांचे प्रमाणपत्र असून एकालाही नोकरी नाही. हाताला काम नसल्याने काही सुशिक्षित बेरोजगारांना रोजगारासाठी शहराकडे धाव घ्यावी लागली.

(The-Amdapur-project-in-Mahagaon-taluka-of-Yavatmal-district-is-of-useless)