#स्पर्धापरीक्षा - गंगा नदी

गंगा नदीला प्रदूषणमुक्त करण्यासाठी आणि गंगा नदीच्या सुरक्षेसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करण्यासाठी माधव चितळे समितीची स्थापना नदी विकास व गंगा पुनरुज्जीवन जलसंपदा मंत्रालयाने दि. 23 जुलै 2016 रोजी केली. ही समिती चार सदस्यीय असेल. या समितीचा कालावधी 3 महिन्यांचा असणार आहे. या समितीमध्ये सचिव जलसंपदा मंत्रालय, नदी विकास व गंगा पुनरुज्जीवन, सचिव, पर्यावरण वन आणि हवामान बदल मंत्रालय, डॉ. मुकेश सिन्हा (संचालक, सेंट्रल पाणी आणि वीज संशोधन केंद्र) यांचा समावेश आहे. 

माधवराव चितळे समिती पर्यावरण बदल आणि गंगा नदी प्रवाह अविरत राहावा, यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करेल तसेच बेकायदा वाळू उपसा, पर्यावरण संरक्षण याबद्दलही मार्गदर्शक तत्त्वे ठरविणार आहे. ही समिती जुलै 2016 मध्ये नवी दिल्ली येथे झालेल्या 6 व्या राष्ट्रीय गंगा बेसिन प्राधिकरणच्या बैठकीत, केंद्रीय नदी विकास व गंगा पुनरुज्जीवन जलसंपदा मंत्री उमा भारती यांच्या घोषणेनुसार तयार करण्यात आली. 

गंगा नदीविषयी : 

• भारतातील सर्वात लांब नदी 
• लांबी 2,510 कि.मी. 
• जलवाहन क्षेत्र 8,38,200 कि.मी. 
• गंगेचा उगम - उत्तराखंडमधील गढवाल जिल्ह्यातील गंगोत्री "भागीरथी' या नावाने उगम 
• देवप्रयाग येथे अलकनंदा नदी ही गंगेला मिळते 
• देवप्रयागनंतर भागीरथी-अलकनंदा यांच्या संयुक्त प्रवाहाला "गंगा' हे नाव प्राप्त होते. 
• बांगलादेशमध्ये गंगा "पद्मा' नावाने वाहते. 
• पं. बंगाल व बांगलादेश या भागात गंगेच्या असंख्य शाखांचा प्रवाह होऊन जगातील सर्वात मोठा विस्तीर्ण 58,782 कि.मी. क्षेत्रफळाचा त्रिभुज प्रदेश तयार झाला आहे. 
• गंगेच्या त्रिभुज प्रदेशाच्या मुखालगत 16,900 चौ. कि.मी. विस्ताराचा अरण्यमय व दलदलीचा सुंदरबन हा प्रदेश विखुरलेला आहे. हा प्रदेश बंगाली वाघांचे माहेरघर आहे. 

जलतज्ज्ञ माधव चितळे यांच्याविषयी :

• भारतातील "पाणी' या महत्त्वाच्या प्रश्‍नावर कार्य करणारे शास्रज्ञ म्हणून ओळख 
• जन्म 1934, चाळीसगाव, जि. जळगाव येथे 
• पुण्याच्या शासकीय अभियांत्रिकी महाविद्यालयातून सुवर्णपदकासह बी. ई. सिव्हिल परीक्षा उत्तीर्ण 
• 1956 पासून महाराष्ट्र राज्य अभियांत्रिकी सेवेत कार्यरत 
• नियोजन, नदी खोऱ्याचे विकास प्रकल्प, पाटबंधारे आदी क्षेत्रांत तज्ज्ञ म्हणून कार्य 
• 1981 ते 1983 या काळात महाराष्ट्र शासनाचे सचिव म्हणून कार्यभार 
• 1984 मध्ये केंद्रीय नदी खोरे आयोगाचे अध्यक्ष 
• 1985 मध्ये केंद्रीय जल आयोगाचे अध्यक्ष (भारत सरकारचे पदसिद्ध सचिव) 
• 1989 मध्ये जलसंसाधन मंत्रालयात सचिव 
• 1992 मध्ये सेवानिवृत्ती 
• 1993 स्टॉक होम (जल) हा आंतराष्ट्रीय पुरस्कार प्राप्त झाला. 

स्पर्धा परीक्षांच्या तयारीसाठी महत्त्वाच्या विषयांवरील आणखी लेख वाचा-

#स्पर्धापरीक्षा - डोनाल्ड ट्रम्प

#स्पर्धापरीक्षा - राष्ट्रीय जलमार्ग प्रकल्प

#स्पर्धापरीक्षा - महाराष्ट्राचे इलेक्‍ट्रॉनिक्‍स धोरण

#स्पर्धापरीक्षा -भारताची पहिली एकात्मिक संरक्षण-संदेशवहन प्रणाली

#स्पर्धापरीक्षा - 'पीएसएलव्ही' अग्निबाणाचे प्रक्षेपण

#स्पर्धापरीक्षा - 'आयएनएस चेन्नई'

#स्पर्धापरीक्षा - 'झिरो डिफेक्ट झिरो इफेक्ट' योजना

#स्पर्धापरीक्षा - नोटाबंदी

#स्पर्धापरीक्षा - मनरेगा योजना

#स्पर्धापरीक्षा - भारताची संपूर्ण स्वदेशी उपग्रह यंत्रणा 'नाविक'

#स्पर्धापरीक्षा - भारताचे रणगाडा विरोधी नाग क्षेपणास्त्र

#स्पर्धापरीक्षा - राष्ट्रीय फलोत्पादन अभियान

#स्पर्धापरीक्षा - भारत आणि ब्रिक्स परिषद

#स्पर्धापरीक्षा - भारत आणि रशियादरम्यान संरक्षण, ऊर्जा क्षेत्रांत करार

#स्पर्धापरीक्षा - बलुचिस्तान

#स्पर्धापरीक्षा - प्रधानमंत्री पीक विमा योजना