डॉलर (Dollar) तुमचे बजेट (Budget) बिघडवू शकते. आश्‍चर्यचकित होऊ नका! तुम्ही डॉलरमध्ये व्यवहार करू शकत नाही, परंतु यामुळे तुमच्या खिशात मोठा फरक पडतो. किंबहुना, यूएस फेडरल रिझर्व्हने (US Federal Reserve) 2022 मध्ये तीन वेळा व्याजदर वाढवण्याची घोषणा केल्यानंतर रुपयावर आणखी दबाव वाढू शकतो. गुरुवारी एका अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत भारतीय रुपयाने (Rupee) 76 चा टप्पा पार केला. रुपयाचा हा 20 महिन्यांचा नीचांक आहे. चलन तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, फेडच्या या निर्णयामुळे रुपयाला आणखी तडा जाईल, जे सरकारपासून सर्वसामान्यांपर्यंत बजेट बिघडवण्याचे काम करू शकते. (The rupee is weakening after the US Federal Reserve announced an interest rate hike)

भारत इन्फोलाइन सिक्‍युरिटीजचे (Bharat Infoline Securities) उपाध्यक्ष (कमोडिटी आणि करन्सी) (Commodity & Currency) अनुज गुप्ता (Anuj Gupta) यांनी हिंदुस्थानला सांगितले की, अमेरिकेची अर्थव्यवस्था (US Economy) वेगाने सावरली आहे. यासोबतच नोकरीच्या बाजारपेठेतही जोरदार तेजी आहे. हे अमेरिकन डॉलर मजबूत करण्यासाठी काम करत आहे. त्याचवेळी फेडने व्याजदरात वाढ केल्याची घोषणा केल्यामुळे विदेशी गुंतवणूकदार भारतीय बाजारातून आपला पैसा काढून घेतील, हे नोव्हेंबर ते डिसेंबर या कालावधीत आतापर्यंत दिसून आले आहे. यामुळे रुपयावर दबाव वाढवण्याचे काम होईल. अशा परिस्थितीत जानेवारीपर्यंत रुपया 77 च्या पुढे जाऊ शकतो. मात्र, त्यानंतर त्यात सुधारणा होऊ शकते. आरबीआयकडे (RBI) परकीय चलनाचा चांगला साठा आहे. घसरणाऱ्या रुपयामुळे आयात महाग होईल, ज्यामुळे चालू खात्यातील तूट वाढेल. हे थांबवण्यासाठी आरबीआय पावले उचलू शकते.

भारतासह होईल संपूर्ण जगावर परिणाम

फेडच्या व्याजदर वाढीचा अर्थ असा आहे की गुंतवणूकदार त्यांची गुंतवणूक स्टॉक मार्केट (Stock Market) किंवा इतर जोखमीच्या पर्यायांमधून सुरक्षित पर्याय बॅंकांमध्ये (Bank) हलवू शकतात. अमेरिका ही जगातील सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था आहे आणि तेथील गुंतवणूकदार जगभरातील बाजारपेठांमध्ये पैसे गुंतवतात. त्यामुळे तेथे व्याजदर वाढल्यास जगभरात पसरलेले अमेरिकन गुंतवणूकदार आपले पैसे काढून अमेरिकेत उपलब्ध असलेल्या नवीन पर्यायांमध्ये गुंतवणूक करू शकतात. त्यामुळे भारतासह जगभरातील बाजारात घसरण होण्याची शक्‍यता आहे.

रुपयाचे अवमूल्यन का झाले?

• डॉलर मजबूत होतो आणि मागणी वाढते

• विदेशी गुंतवणूकदार पैसे काढून घेत आहेत. त्यामुळे डॉलरची मागणी वाढते.

• कोरोनानंतर यूएस मार्केटमध्ये वाढता परतावा

• कच्च्या तेलाच्या किमतीचा परिणाम रुपयावर झाला

• ओमिक्रॉनची वाढती प्रकरणेही रुपयाच्या कमजोरीला कारणीभूत

• वाढत्या चालू खात्यातील तूटही रुपयात कमजोरी आणण्याचे काम करत आहे.

कमजोर झालेल्या रुपयाचा काय परिणाम होतो?

• कच्च्या तेलाची आयात महाग होईल त्यामुळे पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती वाढतील

• भारतीय नागरिकांना परदेश प्रवासावर पूर्वीपेक्षा जास्त खर्च करावा लागणार आहे

• मुलांना परदेशात शिकवणे महागडे होईल, त्याचप्रमाणे तेथील राहणीमानाचा खर्चही वाढेल

• भारतात मोठ्या प्रमाणावर सोन्याची आयात केली जाते, देशांतर्गत बाजारात सोन्याची किंमत वाढेल.

• संगणक, मोबाईल व इतर आयात वस्तू महागणार आहेत

रुपयाच्या कमजोरीचेही फायदे आहेत

रुपयाच्या कमकुवतपणाचे तोटे तर आहेतच, पण त्याचे काही फायदेही आहेत. भारतातून परदेशात जाणाऱ्या मालासाठीही चांगले पैसे उपलब्ध आहेत. म्हणजेच देशातून वस्तू किंवा सेवा निर्यात करणाऱ्यांसाठी कमजोर रुपया फायदेशीर आहे. चहा, कॉफी, तांदूळ, मसाले, सागरी उत्पादने, मांस यांसारखी उत्पादने भारतातून निर्यात (Export) केली जातात आणि रुपया कमकुवत झाल्याचा फायदा निर्यातदारांना होणार आहे.

डॉलरच्या तुलनेत रुपया झाला 23 पैशांनी मजबूत

आंतरबॅंक परकीय चलन बाजारात गुरुवारी रुपया अमेरिकन चलनाच्या तुलनेत 23 पैशांनी 76.09 (तात्पुरती) वर पोहोचला. यूएस फेडरल रिझर्व्हने रोखे खरेदी बंद केल्याची घोषणा केल्यानंतर रुपया वधारला. आंतरबॅंक परकीय चलन बाजारात रुपया 76.31 वर उघडला. व्यवहारादरम्यान तो 76.06 या दिवसाच्या उच्चांकावर गेला. बुधवारी, अमेरिकन चलनाच्या तुलनेत रुपया 44 पैशांनी घसरून 76.32 प्रति डॉलर या जवळपास 20 महिन्यांच्या नीचांकी पातळीवर बंद झाला. दरम्यान, सहा चलनांच्या तुलनेत डॉलरचा कल दर्शवणारा डॉलर निर्देशांक 0.37 टक्‍क्‍यांनी घसरून 96.15 वर आला. जागतिक बेंचमार्क ब्रेंट क्रूड फ्युचर्स 1.12 टक्‍क्‍यांनी वाढून $74.71 प्रति बॅरल झाले. स्टॉक एक्‍स्चेंजच्या तात्पुरत्या आकडेवारीनुसार विदेशी संस्थागत गुंतवणूकदार भांडवल बाजारात निव्वळ विक्रेते होते. बुधवारी त्यांनी 3,407.04 कोटी रुपयांचे शेअर्स विकले.