मुंबई : भारतीय राज्यघटना भाग II अंतर्गत कलम ५ ते ११ नागरिकत्वाशी संबंधित आहे. नागरिकत्व कायदा, १९९५ नागरिकत्व मिळविण्यासाठी ५ कारणे देतो. जन्म, वंश, नोंदणी इत्यादी ती कारणे आहेत.

बर्‍याचदा आपण नागरिकत्व आणि राष्ट्रीयत्व दोन्ही सारखेच समजतो. परंतु तुम्हाला माहीत आहे का की, दोन्ही शब्दांमध्ये फरक आहे. होय, जेथे एखाद्या व्यक्तीचे जन्मस्थान त्याचे राष्ट्रीयत्व सांगते, तर नागरिकत्व देशाच्या सरकारद्वारे प्राप्त केले जाते. त्यांच्यातील फरक समजून घेऊ या.

राष्ट्रीयत्व म्हणजे काय?

एखाद्या व्यक्तीचे राष्ट्रीयत्व त्याचे जन्मस्थान प्रकट करते, म्हणजेच राष्ट्रीयत्व दर्शवते की व्यक्तीचा जन्म कुठे झाला.

नागरिकत्व म्हणजे काय?

दुसरीकडे देशाचे सरकार कायदेशीर औपचारिकता पाळल्यानंतर एखाद्या व्यक्तीला नागरिकत्व देते.

राष्ट्रीयत्व आणि नागरिकत्व यांतील फरक

१.- राष्ट्रीयत्व हे वैयक्तिक सदस्यत्व आहे जे एखाद्या व्यक्तीच्या राज्याशी संबंध दर्शवते. दुसरीकडे नागरिकत्व ही राजकीय स्थिती आहे, ज्यामुळे व्यक्ती देशाची नागरिक म्हणून ओळखली जाते.

२.- राष्ट्रीयत्व हे व्यक्तीच्या जन्मस्थानाचे प्रतिनिधित्व करते तर, नागरिकत्वामध्ये देशाच्या सरकारद्वारे नागरिक म्हणून नोंदणी केली जाते.

३.- राष्ट्रीयत्वाची संकल्पना नैतिक किंवा वांशिक आहे तर, नागरिकत्वाची संकल्पना कायदेशीर स्वरूपाची आहे.

४.- जिथे एखाद्या व्यक्तीचे राष्ट्रीयत्व जन्म आणि वंशानुसार मिळू शकते, तिथे नागरिकत्व जन्म, वारसा, नैसर्गिकीकरण, विवाह इत्यादीद्वारे मिळू शकते.

५.- एखाद्या व्यक्तीचे राष्ट्रीयत्व बदलता येत नाही तर ती व्यक्ती आपले नागरिकत्व बदलू शकते.

६.- एखाद्या व्यक्तीचे राष्ट्रीयत्व फक्त एकाच देशाचे असते तर एखादी व्यक्ती एकापेक्षा जास्त देशांची नागरिक बनू शकते.

७.- राष्ट्रीयत्व बदलता येत नाही तर नागरिकत्व बदलता येते.