आपण कुटुंबासोबत किंवा प्रियजणांसोबत बाहेरगावी फिरायला जाण्याचा प्लॅन करतो. त्यासाठी पूर्ण प्लॅनिंगही करुन ठेवतो. अशावेळी फिरायला कुठे जायचं हे ठरलेलं असत...तिथे गेल्यावर काय काय पाहायचं...कोणत्या दिवशी निघायचं...आणि कोणासोबत जाणार याचंही आपलं पूर्ण नियोजन, बरोबर ना. पण आपल्याला जर रेल्वेने प्रवास करायचा असेल तर आपण तिकिट बुक करण्याचा पहिला विचार करतो, हो ना. पण तुम्हाला माहितेय का, पूर्वी प्रवासाला निघण्यापूर्वी तिकीट आरक्षणाबाबत प्रवासी धास्तावलेले असायचे. प्रवाशांना मोठ्या त्रासाला सामोरे जावे लागायचं. रेल्वे स्टेशनवर जाऊन, लांबच लांब रांगेत उभे राहून प्रवाशांना तिकीट काढवे लागायचं. त्यावेळी त्यांना प्रचंड त्रास व्हायचा. तोच त्रास आता कमी झालेला आहे.

हो, तुम्ही जे ऐकताय ते बरोबर आहे. पूर्वी भारतीय रेल्वेचा प्रवास हा एक मजेदार होता. सुट्टीवर जाणे असो किंवा तातडीच्या कामासाठी, प्रत्येकाला बहुतेक ट्रेनने जावे लागत असत. लांब पल्ल्याच्या यात्रेसाठी मोठ्या प्रमाणात रेल्वेने प्रवास केला जायचा. भारतीय रेल्वे (Indian Railway) हे जगातील चौथ्या क्रमांकाचे आणि आशियातील दुसऱ्या क्रमांकाचे मोठे रेल्वे नेटवर्क आहे. जगातील सर्वात मोठे रेल्वे नेटवर्क भारतीय रेल्वेचे आहे, ज्यामधून लाखोंनी लोक दररोज प्रवास करतात. त्यानंतर आजच्या दिवशी म्हणजेच १९ फेब्रुवारी १९८६ रोजी पहिल्यांदा संगणकीकृत रेल्वे आरक्षण तिकिटांची सुरुवात झाली. त्यानंतर प्रवाशांची तिकिट काढण्यासाठी तारांबळ न होता सोय होत गेली.

देशभरात कुठेही रेल्वेने प्रवास करताना पूर्वी सर्वसाधारण तिकीट काढण्यासाठी रांगेत उभे राहून धक्के खावावे लागत असतं. त्यानंतर प्रवासी हे पूर्वनियोजन करण्यासाठी रेल्वे आरक्षण तिकिट बुक करायला लागले जेणेकरुन रेल्वेत बसणाऱ्या जागेवर आपल्याला आरामदायी प्रवास करता येईल. आता जग आधुनिकतेकडे वळत असल्यामुळे बऱ्याच गोष्टी सोयीस्कर बनत चालल्या आहेत.

मानवी जीवनात शिकार करण्यापासून ते कागदावर लिहिण्याचे परिवर्तन हळूहळू तयार झाले. त्याच्या तुलनेत कागद ते कॉम्प्युटरचा प्रवास हा अधिक वेगवान व प्रभावशाली बनत गेला. सध्या मोबाईल, लॅपटॉप हे प्रत्येकाच्या आयुष्यातील अविभाज्य घटक बनले आहेत. त्यामुळे यात अनेक बदल झालेले आपल्याला पाहावयास मिळाला. भारतात प्रवासासाठी रेल्वेला सर्वाधिक प्राधान्य दिले जाते. यामुळे रेल्वेला बहुतेक प्रवाशांचे चांगले मित्र म्हणून ओळखले जाते. भारतीय रेल्वे आता बदलत असून प्रवाशांचा प्रवास सुखकर होण्यासाठी अनेक बदल रेल्वेगाड्यांमध्ये होत आहेत. आधुनिक काळात रेल्वे प्रवास (Railway Travel) आरामदायी तसेच सुरक्षितही झाला आहे. त्यात आरक्षित (कन्फर्म) तिकीट आणि जनरल (साधे) तिकिटाची सोय प्रवाशांसाठी केलेली आहे.

QR कोड बुकिंगची अशी बदलली पद्धत

रेल्वे प्रवाशांसाठी फायद्याची बातमी आहे. भारतीय रेल्वेने प्रवाशांच्या सोयीसाठी एक नवीन सुविधा सुरू केली असून, आता प्रवाशांना क्यूआर कोड (QR Code)आणि यूपीआय पेमेंटद्वारे (UPI Payment) ट्रेनचे तिकीट सहज खरेदी करता येणार आहे. यामुळे सुविधेमुळे आता प्रवाशांना तिकीट काढणे अधिक सोपे होणार आहे. ही सुविधा ज्या ठिकाणी ऑटोमॅटिक तिकीट व्हेंडिंग मशीन (ATMV) सुविधा आधीपासून अस्तित्वात आहे अशाच स्टेशनवर ही सुविधा उपलब्ध असणार आहे. वाढत्या ऑनलाइन सेवा पाहता रेल्वेने ही सुविधा सुरू केली आहे.

कसे काढू शकाल तिकीट

ज्यावेळी तुम्ही या मशीनच्या सहाय्याने तिकीट काढण्यासाठी जाल त्यावेळी तुम्हाला मशीनवर एक QR कोड फ्लॅश होताना दिसेल, तो तुम्हाला स्कॅन करावा लागेल. तिकिटाचे पैसे तुम्ही कोणत्याही UPI अ‍ॅपच्या मदतीने देऊ शकता.