थोडक्यात:

1. पल्स रेटमधील अनपेक्षित बदल गंभीर आरोग्य समस्यांचे संकेत असू शकतात.

2. पल्स रेट हे मानसिक आणि शारीरिक आरोग्याचे द्योतक मानले जाते.

3. त्यामुळे नियमितपणे पल्स रेट तपासणे आवश्यक ठरते.

What Happens When The Pulse Rate Drastically Goes Down: आपला पल्स रेट आपल्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्याबाबद्दल बरेच काही सांगून जातो. तुमचा पल्स रेट अनपेक्षितपणे सर्वसाधारण प्रमाणापेक्षा कमी जास्त होऊ लागला तर तो गंभीर आजारांचा संकेत असू शकतो. त्यामुळे नियमित पल्स रेट तपासणे गरजेचे असते.

सर्वसाधारण पल्स रेट

प्रत्येक व्यक्तीच्या शरीराच्या गरजेनुसार पल्स रेटमध्ये फरक पडतो. आपण जेव्हा झोपलेले असतो किंवा आपले शरीर शांत आणि स्थिर असते तेव्हा आपला पल्स रेट 60 ते 100 बिट्स प्रति मिनिट (BPM) इतका असतो. मात्र, निरोगी आणि सुदृढ व्यक्तींचा पल्स रेट सर्वसाधारण 55 ते 85 % दरम्यान असतो.

तुम्ही जर नियमित व्यायाम करत असाल, योगा किंवा चालणे अशा शारीरिक हालचाली करत असाल, तर तुमचा पल्स रेट 60 BPM पेक्षा कमी असू शकतो, जे निरोगी हृदयाचे लक्षण आहे. पण ताणतणाव, चिंता, हार्मोनल असंतुलन, विविध औषधोपचार आणि दैनंदिन हालचाली यामुळे पल्स रेट कमी-जास्त होऊ शकतो.

लहान मुलांपासून ते तरुण मुलांपर्यंत पल्स रेट

लहान मुलांची चयापचय क्रिया (metabolism) जास्त वेगवान असते, त्यामुळे त्यांचा पल्स रेट मोठ्यांपेक्षा जास्त असतो. वयाच्या प्रत्येक टप्प्यावर तो वेगळा असतो, त्याबद्दल पुढे जाणून घेऊया.

नवजात बाळ (0-1 महिना): 70-190 BPM

अर्भक (1-11 महिने): 80-160 BPM

लहान मुले (1-10 वर्षे): 70-120 BPM

किशोरवयीन (11-17 वर्षे): 60-100 BPM

वय वाढत जाते तसे हळूहळू नाडी दर कमी होतो आणि प्रौढ अवस्थेत आल्यावर याचे प्रमाण स्थिरावते.

शारीरिक हालचाली करत असतानाचा पल्स रेट

व्यायाम करताना किंवा कोणतीही शारीरिक हालचाल करताना शरीराला जास्त ऑक्सिजनची गरज भासते, त्यामुळे हृदय अधिक वेगाने रक्त पुरवू लागते आणि पल्स रेट वाढतो. सामन्यतः व्यायाम करताना पल्स रेट हृदयाच्या गतीच्या 50 ते 85 % असतो. तुम्हाला व्यायामादरम्यान तुमचा कमाल पल्स रेट काढायचा असेल तर पुढे दिलेले सोपे सूत्र तुम्ही वापरू शकता.

220 - तुमचे वय = कमाल पल्स रेट

उदाहरणार्थ , तुमचे वय जर 25 असेल, तर 220 - 25 = 195 BPM असा तुमचा व्यायामादरम्यान कमाल पल्स रेट असला पाहिजे.

पल्स रेट कसा तपासावा?

डॉक्टरांनी दिलेल्या माहितीनुसार, सकाळी उठल्या उठल्या, झोपेतून जाग आल्यावर पल्स रेट तपासणे सर्वात चांगले असते. खेळाडूंसाठी 40 BPM पर्यंत पल्स रेट सामान्य आहे. पण हाच पल्स रेट सामान्य व्यक्तीसाठी धोक्याची घंटा ठरू शकतो. तसेच जर पल्स रेट कायम 90 BPM पेक्षा जास्त असेल तर त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घेणे गरजेचे आहे.

नियमित पल्स रेट तपासण्याचे फायदे

नियमित पल्स रेट तपासल्याने तुम्ही तुमच्या हृदयाच्या आरोग्याचा अंदाज घेऊ शकता. नाडीचे ठोके खूप कमी लागले किंवा अचानक जास्त वेगवान झाले, तर ते भविष्यातील धोक्याची घंटा असू शकतात. त्यामुळे दर दहा दिवसांनी पल्स रेट तपासणे आणि आपल्या जीवनशैलीत अवश्यक बदल करणे फायदेशीर ठरते.

पल्स रेट अत्यंत कमी झाल्यास काय होते?

हृदयाचे ठोके खूप मंद झाले तर पल्स रेटही त्यानुसार कमी होतो. यालाच ब्रॅडिकार्डिया (Bradycardia) म्हणतात. सहसा, हार्ट रेट 60 BPMपेक्षा कमी असेल तर ही अवस्था मानली जाते. यामागची कारणे वेगवेगळी असू शकतात; काही वेळा हे औषधांच्या दुष्परिणामांमुळे होते, तर कधी शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट्स असंतुलित झाल्यामुळे.

काही लोकांमध्ये ही समस्या हृदयाच्या कार्यप्रणालीतील बिघाडामुळेही निर्माण होऊ शकते. त्यामुळे जर हार्ट रेट नेहमीपेक्षा जास्त मंद होत असेल, तर त्याकडे दुर्लक्ष न करता वेळेवर तज्ज्ञांचा सल्ला घेणेआवश्यक आहे.

FAQs

1. पल्स रेट म्हणजे नेमकं काय असतं? (What exactly is pulse rate?)
   पल्स रेट म्हणजे हृदय एका मिनिटात किती वेळा ठोके देते हे मोजण्याचा दर आहे. यावरून हृदय किती कार्यक्षम आहे, याचा अंदाज घेता येतो.

2. व्यायाम करताना पल्स रेट किती असावा? (What should your pulse rate be during exercise?)
   व्यायाम करताना पल्स रेट सामान्यतः हृदयाच्या कमाल गतीच्या 50 ते 85% दरम्यान असावा. कमाल पल्स रेट मोजण्यासाठी सूत्र: 220 - तुमचं वय = कमाल पल्स रेट (BPM)

3. पल्स रेट खूप कमी असेल तर काय धोका असतो? (What are the risks if the pulse rate is too low?)
   जर पल्स रेट 60 BPM पेक्षा कमी असेल, तर ही ब्रॅडिकार्डिया (Bradycardia) स्थिती असू शकते. यामुळे थकवा, चक्कर येणे, श्वास घेण्यात अडचण यांसारखी लक्षणं दिसू शकतात. त्यामुळे त्वरित तज्ज्ञांचा सल्ला आवश्यक आहे.

4. नियमित पल्स रेट तपासणं का गरजेचं आहे? (Why is it important to regularly monitor pulse rate?)
   नियमित पल्स रेट तपासल्यामुळे हृदयाच्या कार्यक्षमतेबाबत लवकर संकेत मिळतात. नाडीचा वेग खूप कमी किंवा खूप जास्त असल्यास ते गंभीर आरोग्य समस्यांचे सूचक असू शकते.

डिस्क्लेमर : सदर लेख फक्त सामान्य माहितीसाठी आहे. सकाळ माध्यम समूह अशा कोणत्याही गोष्टींची पुष्टी करत नाही. अधिक तपशीलांसाठी तुम्ही तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन घेऊ शकता.