कणकवली : अनेकविध औषधी गुणधर्म असलेल्या काळ्याकुट्ट तांदळाची लागवड आता जिल्ह्यातही होऊ लागली आहे. ओरोस-रानबांबुळी येथील प्रगतीशील शेतकरी संतोष गावडे यांनी यंदा अवघ्या पाच गुंठे क्षेत्रात काळ्या तांदळाचे २०० किलो उत्पादन घेतले आहे. पुढील वर्षी हे भात बियाणे सिंधुदुर्गातील इतर प्रगतीशील शेतकऱ्यांनाही दिले जाणार आहे.

५०० ते ६०० रुपये किलो दर असणारा हा तांदूळ भविष्यात जिल्ह्यातील  उन्नतीत महत्त्‍वाचा हातभार लावणार आहे. छत्तीसगड, नागालॅंड, मणीपूर या भागात ‘चेका-हाओ’ या काळ्या तांदळाच्या बियाण्याची लागवड तेथील शेतकरी करतात. प्रामुख्याने औषधी कंपन्या हा तांदूळ तेथील शेतकऱ्यांकडून खरेदी करतात.

हेही वाचा - स्थानिक राज्यकर्ते अजूनही शेतकर्‍यांच्या बांधावर पोचले नाहीत ; नीलेश राणे

राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय बाजारात या तांदळाचा दर ५०० ते ६०० रूपये किलो आहे. हा तांदूळ सिंधुदुर्गातही उत्पादित झाला तर इथल्या शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावेल. हा ध्यास घेऊन रानबांबुळीतील प्रगतीशील शेतकरी गावडे यांनी काळ्या तांदळाच्या बियाण्याचा शोध सुरू केला. किर्लोस येथील कृषि विज्ञान केंद्राने यंदाच्या पावसाळ्यापूर्वी काळ्या तांदळाचे बियाणे गावडे यांना उपलब्ध करून दिले. मणिपूर येथून आणलेल्या ‘चेका-हाओ’ या ब्लॅक राइस बियाणाची लागवड गावडे यांनी ‘गावठी भात बियाण्यांचे संवर्धन’ या उपक्रमांतर्गत शेतामधील पाच गुंठे क्षेत्रात केली.

भात पेरणीनंतर ११० दिवसांत हे भात तयार झाले. यात सुदैवाची बाब म्हणजे परतीचा पाऊस कोसळण्याआधीच या भाताची कापणीही पूर्ण झाली होती. त्यामुळे या भाताचे नुकसान देखील टळले. पाच गुंठे क्षेत्रातून तब्बल दोनशे किलो काळ्या तांदळाचे उत्पादन गावडे यांना मिळाले आहे. आता हे २०० किलो बियाणे पुढील वर्षी जिल्ह्यातील प्रगतीशील शेतकऱ्यांना दिले जाणार असल्याची माहिती शेतकरी श्री. गावडे यांनी दिली.

काय आहे काळा तांदूळ

हा तांदूळ सर्वसाधारण तांदळासारखा असला तरी रंगाने काळा आहे. या तांदळाचे उत्पादन पूर्वी चीनमध्ये केवळ राजपरिवाराच्या वापरासाठी होत असे. सर्वसामान्यांना मज्जाव असल्याने ‘फॉरबिडन राइस’ अशीही त्याची पाश्‍चात्त्य देशात ओळख आहे. कालांतराने तो अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, युरोपमध्ये व नंतर उत्तर-पूर्व भारतात आला.

हेही वाचा - लेखणीत रमणारे हात राबले शेतात अन् कष्टाने फुलविलेले सृजनाचे मळे ; थक्क करणारा 'तिचा' प्रेरणादायी प्रवास 

गावठी वाणांचेही संवर्धन

प्रगतीशील शेतकरी श्री. गावडे हे पारंपरिक गावठी भात बियाण्यांच्या संवर्धनाचीही मेहनत घेत आहेत. कीड रोग, अतिपाऊस किंवा कमी पावसातही चांगले उत्पादन देणाऱ्या कोथिंबीर, खारा मुणगा, घाटी, पंकज, वालय, बेळा या भाताच्या जातींचीही लागवड यंदा श्री. गावडे यांनी केली आहे.

"जिल्ह्यात प्रथमच संतोष गावडे यांनी काळ्या तांदळाची लागवड केली. पुढील वर्षीपासून जिल्ह्यातील इतर प्रगतीशील शेतकरी तसेच महिला बचतगटाच्या माध्यमातून या तांदळाचे उत्पादन घेण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे. या बियाण्यामुळे भात उत्पादक शेतकऱ्यांच्या जीवनात नवी क्रांती होईल."

- धनंजय गावडे, कृषि सहाय्यक

संपादन - स्नेहल कदम