लोगो-----------आरोग्यभान ः वैयक्तीक - सार्वजनिक
(१ ऑगस्ट टुडे ४)

- rat१४p१.jpg-
२५N८४३९१
डॉ. यतीन जाधव

बुरशीजन्य संसर्ग सध्या नेहमी आढळणारी; परंतु अत्यंत जटील समस्या आहे. केस, दाढी, चेहरा, नखे, हात, मांडीचा सांधा, पोट, कंबर आणि पाय यांसह शरीरावर कोठेही बुरशीजन्य संसर्ग होऊ शकतो. बुरशीजन्य संसर्गाची सामान्य लक्षणे म्हणजे खाज सुटणे, लालसरपणा, खवलेयुक्त त्वचा आणि सूज. सांगितलेल्या औषधांचे सातत्याने पालन न केल्यास बुरशीजन्य संसर्गाची पुनरावृत्ती होत असते. या संसर्गासंबंधी आज अधिक माहिती घेऊया...

- डॉ. यतीन जाधव, चिपळूण
---
बुरशीजन्य संसर्गाचा असा करा प्रतिबंध

बुरशीजन्य संसर्ग अस्वच्छता, प्रदूषण, उच्च आर्द्रता आणि ओलसर ठिकाणे यासारख्या पर्यावरणीय परिस्थितीमुळे होतो. केमिस्टकडून स्टेरॉइड क्रीमने स्वऔषध केल्याने तत्काळ आराम मिळू शकतो; परंतु दीर्घकाळात संसर्ग लक्षणीयरित्या बिघडू शकतो. संसर्ग टाळण्यासाठी जीन्स, लेगिन्स आणि जेगिंगसारखे घट्ट कपडे घालणे टाळा त्याऐवजी सैल, सुती वस्त्रे निवडा. टाइट-फिटिंग अंडरवेअरऐवजी बॉक्सर शॉर्ट्स निवडा. एकमेकांचे टॉवेल आणि कपडे वापरणे टाळा. नियमित अंघोळ करा. कपडे घालण्यापूर्वी तुमचे शरीर पूर्णपणे कोरडे असल्याची खात्री करा. कपडे आणि चादर गरम पाण्यात धुवा आणि नंतर थेट सूर्यप्रकाशात वाळवा. सूर्यप्रकाश बुरशी मारण्यास मदत करतो. कपडे इस्त्री करणेही परिणामकारक ठरू शकते. एकाधिक घटकांसह ओव्हर-द-काउंटर (OTC) क्रीम वापरणे टाळा कारण, ते तात्पुरते आराम देऊ शकतात; परंतु अधिक कालावधीसाठी वापरल्यास स्थिती बिघडू शकते. अँटीफंगल क्रीम संसर्गाच्या काठाच्या पलीकडे २ सेमी लावल्या पाहिजेत आणि संसर्ग साफ झाल्याचे दिसल्यानंतर किमान २ आठवडे चालू ठेवावे. उपचारांना प्रतिसाद मिळण्यास ३-४ आठवडे लागू शकतात.
बुरशीजन्य संसर्ग पूर्णपणे निराकरण करण्यासाठी दीर्घ उपचार कालावधी आवश्यक आहे. १ ते २ आठवड्यांच्या थेरपीनंतर तुम्हाला खाज येण्यासारख्या लक्षणांपासून आराम मिळू शकतो तरीही संसर्ग कायम राहू शकतो. निर्धारित औषधांचा संपूर्ण कोर्स पूर्ण करणे आवश्यक आहे अन्यथा, संसर्ग काही दिवसात परत येऊ शकतो. पूर्ण बरे होण्यासाठी पूर्ण डोस घेतला पाहिजे.
काही विशेष बुरशीजन्य इन्फेक्शन्स
अॅथेलिट्स फूट -टिनिया पेडिस (ज्याला ‘अॅथेलिट्स फूट’ असंही म्हटलं जातं) हे पायांच्या बोटांमध्ये होणारे एक फंगल इंन्फेक्शन आहे.
जीम, स्नानगृह, स्विमिंग पूलच्या आजूबाजूचा कोरडा भाग आणि हॉटेलातील खोल्यांमधून अनवाणी चालणे टाळावे. पाय झाकून ठेवण्याचा एक सोपा उपाय म्हणजे शॉवर-सॅन्डल वापरा. घट्ट जोडे वापरू नका. जिथे शक्य आहे तिथे चप्पल किंवा त्याच प्रकारचे अन्य उघडे जोडे (जसे की, फ्लिपफ्लॅप) वापरा. खेळानंतर किंवा व्यायामानंतर लगेचच स्पोर्ट्स शूज काढून टाका. एकमेकांचे जोडे वापरू नका किंवा इतरांचे जोडे वापरू नका. पाय दररोज साबणाने धुवून कोरडे होतील याकडे लक्ष द्या. पायमोजे घालणे आवश्यक असेल तर सुती पायमोजे घाला. पायमोजे रोज किंवा ओले होताच बदला. आपल्या पायांवर, पायांच्या बोटांमध्ये जोड्यांमध्ये आणि मोज्यांमध्ये अँटीफंगल पावडर टाका.
अॅनिकोमायकोसिस म्हणजे हात किंवा पायांच्या बोटांच्या नखाला होणारे एक फंगल इन्फेक्शन आहे. यापासून बचाव करण्यासाठी हाता-पायांची नखे वाढू देऊ नयेत. जाड नखे फाईलने घासावीत. जर आपल्या एखाद्या नखास संसर्ग झाला असेल तर ते कापण्यासाठी वेगळी कात्री ठेवा आणि तिचा उपयोग निरोगी नखे कापण्यासाठी करू नये. इतर कुणाचा क्लीपर/ ट्रिमर आणि फाईलचा वापर करू नये. भांडी घासताना किंवा धुताना हातांच्या सुरक्षेसाठी वॉटरप्रुफ हातमोजे वापरा. जर पायांची नखे संसर्गजन्य झाली असतील तर सुती पायमोजे वापरा. दररोज मोजे बदला आणि मोजे घालण्यापूर्वी पायांवर अँटीफंगल पावडर लावा ज्यामुळे पाय कोरडे राहतील.
* बुरशीजन्य संसर्गादरम्यान साखरेचे पदार्थ ः (कॅंडिडासारख्या बुरशी साखरेवर वाढतात.) मध, मॅपल सिरप, मोलॅसिस, कँडी, पुडिंग, फळांचा रस आणि शीतपेयांसह साखरयुक्त पदार्थ आणि पेये यांचे सेवन कमी करा.
* ग्लुटेन असलेले धान्य ः गहू, बार्ली, स्पेल आणि राय धान्ये.
* डेअरी आणि चीज असलेले पदार्थ ः चीज, दूध, मलई, ब्रेड आणि इतर दुग्धजन्य पदार्थ ज्यामध्ये लॅक्टोजचे प्रमाण जास्त असते. ज्या फळांमध्ये साखरेचे प्रमाण जास्त असते, उदा. केळी, द्राक्षे, खजूर, आंबा, अननस आणि मनुका.
* काही मांस ः आधीच शिजवलेले मांस आणि शेतात वाढवलेले मासे.
* शुद्ध तेल आणि चरबी ः कॅनोला तेल, सोयाबीन तेल, सूर्यफूल तेल.
* सॉस/मसाला करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या गोष्टी ः केचप, सोयासॉस, व्हाइट सिरका, बार्बेक्यू सॉस आणि मेयोनेज.
* नट आणि बिया ज्यामध्ये अधिक साचा आहे ः शेंगदाणे, काजू आणि पिस्ता.
* कॅफिन, अल्कोहोल आणि साखरयुक्त पेये ः कॅफिनयुक्त चहा, कॉफी, एनर्जी ड्रिंक, सोडा, फळांचा रस, बिअर, वाईन/स्पिरिट.
* पदार्थ ः नायट्रेट किंवा सल्फेट टाळा.

अनेक प्रोसेस केलेल्या खाद्यपदार्थांमध्ये शर्करा आणि संरक्षक असतात, जे बुरशीजन्य संसर्ग वाढवू शकतात. फंगल इन्फेक्शनचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी इतरांसोबत आंघोळीचा टॉवेल शेअर करू नका. बुरशी टॉवेलमध्ये, विशेषतः ओल्या टॉवेलमध्ये टिकू शकते. तुमचे कपडे गरम पाण्यात (६०-७० सेल्सिअस) वेगळे धुवा. कपडे मिसळल्याने इतर कपड्यांमध्ये बुरशी पसरते. नखे नियमितपणे कापा, नखांमध्ये बुरशी असते आणि ती खाजवल्यावर पसरते. स्वच्छ, कोरडे आणि सैल कपडे घाला. ओले/घामाचे कपडे बुरशीच्या वाढीस मदत करतात. आंघोळीनंतर उरलेले सर्व पाणी पुसून टाका. बुरशी ओलसर भागात वाढते. अंडरवेअर धुवा, वाळवा आणि आतून इस्त्री करा. धुतल्यानंतर आणि वाळवल्यानंतरही बुरशी टिकू शकते. जर तुम्हाला मधुमेह असेल तर मधुमेह नियंत्रणात ठेवा. मधुमेहामुळे बुरशीजन्य संसर्ग वाढतो.

(लेखक चिपळुणातील प्रसिद्ध त्वचारोगतज्ज्ञ आहेत.)