सिंधुदुर्गात सहा संस्था अवसायनात
नोंदणी रद्द होणार : आतापर्यत ६३ संस्थांवर कारवाई
विनोद दळवी : सकाळ वृत्तसेवा
ओरोस, ता. १०ः सहकारी संस्था अधिनियमाचे पालन न केल्याने जिल्ह्यातील ६ सहकारी संस्था अवसायनात काढल्या आहेत. अवसायनात काढलेल्या या सहकारी संस्थांच्या कारभारात सुधारणा न झाल्यास त्यांची नोंदणीच रद्द करण्यात येणार आहे. २०२४-२५ या आर्थिक वर्षात ही कारवाई करण्यात आली आहे. दरम्यान, १५ पासून आतापर्यंत जिल्ह्यातील ६३ संस्था अवसायनात काढल्या आहेत.
सहकारी तत्त्वावर स्थापन झालेल्या व सहकार कायद्यानुसार नोंदणी झालेल्या सहकारी विकास सोसायट्यांना निर्बंध घालण्यात आलेले आहेत. त्यांना सहकारी कायद्यानुसार कारभार हाकणे बंधनकारक असते. नियमांची पायमल्ली करणाऱ्या संस्थांची नोंदणी रद्द करण्याचा अधिकार सहकार विभागाला आहे. यासाठी जिल्ह्यात कार्यरत सहकारी विकास सोसायट्यांच्या कारभारावर जिल्हा सहकारी संस्था उपनिबंधक कार्यालयाचे लक्ष असते. त्यामुळे सहकारी संस्था अधिनियमानुसार कारभार न करणाऱ्या संस्थांवर कारवाईचा बडगा उगारला जातो.
२०२४-२५ या आर्थिक वर्षात एकूण ६ संस्थांवर कारवाई करण्यात आली. या सर्व विकास सोसायट्या अवसायनात काढण्यात आल्या आहेत. या संस्थांनी अवसायन कालावधीत त्यांच्या कारभारात सुधारणा न केल्यास या संस्थांवर नोंदणी रद्द होण्याची टांगती तलवार आहे.

चौकट
...तर पुन्हा संधी
अवसायनात काढण्यात आलेल्या संस्थांचा कारभार सुधारण्यास एक संधी दिली जाते. संस्थेची गेलेली आर्थिक पत पुन्हा जाग्यावर आणण्यासाठी सभासदांनी बैठक घेऊन संस्था कारभार नियमित चालविण्याचा ठराव घेणे गरजेचे आहे. तसेच संस्था देणेकरी असल्यास संचालक, सभासद यांनी स्वनिधी संकलन करीत तो व्यवहार पूर्ण करणे गरजेचे आहे. संस्थेची आर्थिक उलाढाल वाढविणे आवश्यक आहे. संस्थेची पत सुधारण्यासाठी उपक्रम राबविणे गरजेचे आहे. याप्रमाणे संस्था पुनर्जीवित केल्यास त्या संस्थेने जिल्हा सहकारी संस्था उपनिबंधक कार्यालयाकडे आपली संस्था अवसायनातून वगळण्याची मागणी करायची असते. ती मागणी सहकार आयुक्त यांच्याकडे पाठविली जाते. आयुक्त कार्यालय ही संस्था अवसायनातून काढायची की नाही,याचा निर्णय घेतात.
....................
चौकट
नोंदणी रद्दपूर्वी दोन नोटिसा
अवसाययानात काढलेल्या संस्थांनी वेळीच दखल घेऊन संस्था पुनर्जीवित करण्यासाठी आवश्यक पुढाकार न घेतल्यास महिन्याभरात आपल्या संस्थेची नोंदणी रद्द का करू नये, अशी नोटीस बजावली जाते. त्या नोटिसीला उत्तर न मिळाल्यास महिन्याभरात अंतिम नोटीस काढली जाते. त्यानंतर संस्था देणेकरी असल्यास संस्थांच्या मालमत्तेवर टाच लावून देणी भागविली जातात. संस्था जागा मालक खासगी असल्यास त्याची जागा त्याला परत केली जाते. हा व्यवहार पूर्ण झाल्यानंतर संस्थेची नोंदणी रद्द केली जाते.
......................
चौकट
या संस्थांचा समावेश
अवसायनात काढलेल्या संस्थांमध्ये औद्योगिक, इंडस्ट्रीयल, ग्रामीण बिगर शेती, वॉटर स्पोर्ट, पर्यटन, कात उत्पादक, नागरी सहकारी, सुशिक्षित बेरोजगार, नावीन्यपूर्ण सहकारी अशा विविध प्रकारच्या सहकारी संस्थांचा समावेश आहे. या सर्व संस्थांवर अवसायक नियुक्त करण्यात आले आहेत. सिंधुदुर्गात सहकार रुजत नाही, कारण अन्य जिल्ह्यांच्या तुलनेत सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात स्थापन झालेल्या संस्था खूपच कमी आहेत. अलीकडे जिल्ह्यात सहकार रुजत असून मोठ्या संख्येने वाढत आहेत; मात्र त्याचवेळी अनेक संस्थांवर कारभार योग्य नसल्याच्या कारणाने कारवाई केली जाते, ही बाब जिल्ह्याच्या सहकार विभागाला निश्चितच भूषणावह नाही.
.................
चौकट
एक संस्था पुनर्जीवित
अवसायनात काढण्यात आलेल्या कुडाळ तालुक्यातील अष्टविनायक स्वयंरोजगार सहकारी संस्था मर्यादित, कुडाळ या संस्थेने संस्थेच्या कारभारातील उणिवा दूर केल्या आहेत. संस्थेच्या सभासदांनी आपली संस्था अवसायनातून बाहेर काढण्याचा प्रस्ताव सादर केला होता. त्यानुसार सहकार आयुक्तांनी ही संस्था पुनर्जीवित केली आहे. कणकवली येथील धनश्री नागरी सहकारी पतसंस्था मर्यादित कणकवली या संस्थेने पुनर्जीवित करण्यासाठी प्रस्ताव सादर केला आहे.
......................
चौकट
ही आहेत कारणे
* ऑडिट न होणे
* ऑडिट करण्यास गेल्यावर संस्था बंद असणे
* कारभाराचे दप्तर उपलब्ध नसणे
* संस्था कार्यालय जाग्यावर नसणे
* सहकार नियमानुसार कारभार न चालणे
........................
कोट
सहकारी विकास संस्था या सहकारी संस्था अधिनियमानुसार स्थापन झालेल्या असतात. त्यामुळे त्यांचा कारभार सहकारी संस्था कायद्यानुसार होणे बंधनकारक आहे. त्याप्रमाणे कारभार नसलेल्या संस्थांवर कारवाई करण्याची तरतूद कायद्यात आहे. त्यानुसार ही कारवाई सुरू केली आहे; परंतु अवसायनात काढलेल्या संस्था पुनर्जीवित करण्यासाठी आमचा प्रयत्न आहे. त्यासाठी तालुकानिहाय आढावा घेण्यात येत आहे.
- बाळ परब, उपनिबंधक, जिल्हा सहकारी संस्था
.......
चौकट
आतापर्यंत अवसायनात काढलेल्या संस्था
तालुका*संख्या
मालवण*१५
कुडाळ*१२
सावंतवाडी*११
दोडामार्ग*००
वेंगुर्ले*०६
देवगड*०९
कणकवली* ०८
वैभववाडी*०२