मुंबई : गेल्या दीड वर्षांपासून प्रत्येक जण कोरोना सारख्या असाध्य आजाराचा सामना करत आहे. या विषाणूमुळे ओढावलेल्या संकटाचा पडसाद सर्वच क्षेत्रांवर पडला आहे. याला वैद्यकीय क्षेत्रदेखील अपवाद नाही. एकीकडे रुग्णसंख्या वाढत असल्यामुळे आरोग्य सेवेवर ताण येत आहे. तर दुसरीकडे कोरोनाच्या भीतीमुळे अनेक जण रक्तदान, अवयवदान करण्यास घाबरत आहेत. याचाच फटका आता दृष्टीदानाला बसला आहे. कोविडमुळे राज्यासह मुंबईत नेत्रदान करणाऱ्यांची संख्या झपाट्याने घटली आहे. कोरोना महामारीमुळे मुंबईसह अनेक ठिकाणच्या आयबँक म्हणजेच नेत्रपेढ्या जवळपास 4 महिने बंद होत्या. त्यामुळे, नेत्रदानाचे प्रमाणही कमी झाले. (Corona-Effect-eye-donation-increased-percentage)

मुंबईतील एका नेत्रपेढीने दिलेल्या माहितीनुसार, कोविड काळात मार्च 2020 ते एप्रिल 2021 मध्ये फक्त 172 नेत्रदान झाले आहेत. तर, 116 जणांवर नेत्र प्रत्यारोपण करुन त्यांना नवी दृष्टी दिली. दरम्यान, कोविडपूर्वी कार्निया दान करण्याचे प्रमाण 400 ते 500 दरवर्षी होते. म्हणजेच जवळपास तिपटीने नेत्रदान केले जात होते आणि यशस्वी प्रत्यारोपण ही होते. पण, हे प्रमाण यावर्षी फारच कमी झाले आहे.

अवयवदानाची चळवळ थंड -

कोविडमुळे लोक एकत्र जमा होत नव्हते. निर्बंधामुळे मृतदेहावर तात्काळ अंत्यसंस्कार केले जातात. साधारणपणे त्या जागी पोहोचून नेत्र संकलन करण्यासाठी पाऊण ते एक तास लागतो. पण, आता हा वेळ कमी झाला आहे. त्यातूनही निम्मेच कर्मचारी उपस्थित असल्याकारणाने अडथळे होत आहेत. एकूणच अवयवदान या मोहिमेलाच धक्का बसला आहे, असं परळमधील नेत्रपेढी सल्लागार आणि रिसर्च सेंटरच्या व्यवस्थापिका अर्चना शिंदे यांनी सांगितलं.

राज्यात 2 लाखांहून अधिक मोतिबिंदू शस्त्रक्रिया -

कोरोना काळ आव्हानाचा असून सोशल डिस्टंसिंग, चटकन होणारा संसर्ग यासारखे अडथळे असून देखील गेल्या वर्षभरात राज्यात सुमारे 2 लाख 28 हजार मोतिबिंदू शस्त्रक्रिया करण्यात आल्या.

राज्यात एकाच 69 नेत्र पेढया, 77 नेत्र संकलन केंद्र, 167 नेत्र संकलन केंद्र कार्यरत आहेत.  गेल्या वर्षापासून कोरोना महामारीशी लढा देत असून देखील 2 लाख 28 हजार इतक्या मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया केल्या. 1355 नेत्र बुब्बुळे संकलन करण्यात आले असल्याचे सांगण्यात आले.

राज्यात दरवर्षी जवळपास 7 हजार नेत्रदान केले जाते. तर, 6.50 लाख एवढ्या मोतीबिंदू शस्त्रक्रिया केल्या जातात. पण, या सर्व कार्यात 80 ते 90 टक्के घट झाल्याचे राज्याच्या आरोग्य विभागाकडून स्पष्ट करण्यात आले आहे. राष्ट्रीय अंधत्व नियंत्रण कार्यक्रमांतर्गत नेत्रदानाची मोहिम राबवण्यात येते. पण, कोविडचा संसर्ग पसरु नये म्‍हणून नेत्रपेढ्या बंद ठेवण्यात आल्या होत्या.

80 ते 90 टक्के घट -

कोविडपूर्वी राज्यात 7 हजारांहून अधिक नेत्र बुब्बुळे संकलन केले जायचे. पण, यंदा 2 हजारांचा टप्पा ही गाठता आलेला नाही. फक्त 1355 नेत्र बुब्बुळ संकलन केले गेले. याआधी 3 ते साडेतीन हजार नेत्र प्रत्यारोपण केले जायचे, असं राज्य आरोग्य विभाग सहसंचालक डॉ.पद्मजा जोगेवार यांनी सांगितलं.

अंधत्वाची व्याख्या बदलली -

पूर्वी 3 मीटरपर्यंत ज्या व्यक्तीला दिसत नाही त्या व्यक्तीला कमी दृष्टी आहे हे मानले जायचे पण आता क्वालिटी ऑफ विजन बदलल्यामुळे जागतिक आरोग्य संघटनेच्या नियमावलीनुसार, 6 मीटरपर्यंत दिसत नसेल तर दृष्टिहीन किंवा कमी दृष्टी आहे असे मानले जाते. त्यामुळे, एखाद्या व्यक्तीला जर कमी दिसत असेल तर त्याला चष्मा, मोतीबिंदूची शस्त्रक्रिया आणि शेवटचा पर्याय म्हणून प्रत्यारोपण केले जाते. दरवर्षी भारतात किमान 75 हजार नेत्र संकलन झाले पाहिजे आणि महाराष्ट्रात किमान 7 हजार दरवर्षी नेत्र संकलन होणे गरजेचे आहे. हा टप्पा दरवर्षी राज्यात पार केला जातो. पण, या वर्षी कोविडमुळे हा टप्पा गाठता आलेला नाही. त्यामुळे वर्षभरात मोतीबिंदूच्या शस्त्रक्रिया कमी संख्येने झाल्या. शस्त्रक्रियेसाठी येण्यास नागरिक भीत होते. त्यामुळे गेल्या वर्षीच्या तुलनेत शस्त्रक्रियांचे प्रमाण घटले, असे अशी माहिती राज्याच्या सहसंचालक डॉ. पद्मजा जोगेवार यांनी दिली.

संपादन : शर्वरी जोशी