वृद्ध कलाकारांचे मानधन अडकले लालफितीत
सहा महिने उलटूनही अद्याप मंजुरी नाही

सकाळ वृत्तसेवा
ठाणे, ता. १३ : जिल्ह्यातील कलाकारांची त्यांच्या वृद्धपकाळात होणारी परवड थांबावी यासाठी वृद्ध कलाकार मानधन योजना सुरू करण्यात आली. त्यानुसार या योजनेला जिल्ह्यातून प्रतिसाद देत जिल्हा परिषदेच्या समजकल्याण विभागाकडे २०२३-२४ला १४० कलाकारांनी अर्ज दाखल केले होते. त्यापैकी ८५ कलाकारांचे प्रस्ताव मंजूर करून स्वाक्षरीसाठी वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे पाठविण्यात आले आहेत; मात्र त्याला सहा महिन्यांचा कालावधी उलटूनही अद्याप वरिष्ठ अधिकाऱ्यांची त्यावर स्वाक्षरी झालेली नाही. त्यामुळे कलाकारांना मानधनापासून वंचित राहावे लागले आहे.

ठाणे जिल्ह्याचा विस्तार लक्षात घेता ग्रामीण तसेच शहरी भागात कलाकार, साहित्यिकांची संख्या मोठी आहे. यात लोककलाकारांचीही संख्या अधिक आहे. असे असले तरी या योजनेबाबत फारशी माहिती नसल्याने गरजू कलाकार या योजनेपासून दूर आहेत. आयुष्यभर कलेची साधना करीत त्यावर उदारनिर्वाह करणाऱ्या कलाकारांना वृद्धपकाळात त्यांची होणारी परवड थांबविण्यासाठी मानधन योजना राबविण्यात येत आहे. जनजागृतीअभावी ठाणे जिल्ह्यातील वृद्ध कलाकारांपर्यंत ही योजना प्रभावीपणे पोहोचली नव्हती. त्यामुळे मागील अनेक वर्षांपासून कलाकारांना या योजनेपासून वंचित राहावे लागत होते. ही बाब लक्षात घेत ठाणे जिल्हा परिषदेने या योजनेची जनजागृती व प्रचार-प्रसिद्धी केली. त्यानंतर या योजनेला जिल्ह्यातील विविध भागांतून वृद्ध कलाकारांकडून योजनेसाठी अर्ज दाखल करण्यास सुरुवात झाली आहे.

दरम्यान, या योजनेच्या जनजागृतीअभावामुळे त्याचा लाभ कलाकारांपर्यंत पोहोचण्यास अडचणी येत असल्याचे दिसून आले. याची दाखल घेत या योजनेची माहिती त्याचे निकष, अर्ज देण्याचा पत्ता याबाबतची माहिती शहरासह ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाणात ठाणे जिल्हा परिषदेच्या समाजकल्याण विभागाकडून जनजागृती करण्यात आली. त्यानंतर अर्जांचा ओघ वाढल्याचे सकारात्मक चित्र दिसून आले. असे असले तरी दुसरीकडे जिल्हा परिषदेतील अनागोंदी कारभाराचा फटका या वृद्ध कलाकार मानधन योजनेला बसत असल्याचे दिसून येत आहे. २०२३-२४ ला १४० अर्ज दाखल झाले होते. त्यापैकी ८५ प्रस्ताव समितीने मंजुरी केले असून, अंतिम स्वाक्षरीसाठी वरिष्ठांकडे पाठविल्याची माहिती सूत्रांनी दिली. दरम्यान, सहा महिने उलटूनदेखील त्यावर वरिष्ठ अधिकाऱ्यांची स्वाक्षरी झालेली नाही. त्यामुळे वृद्ध कलाकारांना मानधनापासून वंचित राहावे लागत आहे.

यंदा २० अर्ज दाखल
ठाणे जिल्ह्यातील वृद्ध कलाकारांना त्यांच्या उपजीविकेसाठी सरकारच्या माध्यमातून मानधन योजना सुरू करण्यात आली; मात्र हे मानधन मिळण्यास होणारा विलंब लक्षात घेता यंदा २०२४-२५ या वर्षासाठी सुमारे २० अर्जच दाखल झाल्याची माहिती जिल्हा परिषद प्रशासनाने दिली.

नामांकित कलाकारांची निवड
कलेवर उदरनिर्वाह करीत आयुष्यभर जगणाऱ्या कलाकारांना वृद्धापकाळात निवृत्तिवेतन नसल्याने उत्पन्नाचे दुसरे साधन नसते. थकलेले शरीर आणि हाती नसलेला पैसा यामुळे कलाकारांच्या होणाऱ्या हालअपेष्टा थांबवण्यासाठी सरकारकडून अशा कलाकारांना मानधन दिले जाते. यामध्ये कलाकारांचे अर्ज स्वीकारून त्याची निवड करण्यासाठी समाजकल्याण विभागातर्फे शहरातील नामांकित कलाकारांची समिती स्थापन करण्यात येत असते.

वृद्ध कलाकारांच्या बाबतीत सरकार संवेदनशील असल्याचे दिसून येत आहे; मात्र स्थानिक पातळीवरील अधिकारी आणि कर्मचारी यांच्या हलगर्जीमुळे सरकार बदनाम होत आहे. त्यामुळे जिल्ह्यातील ज्या कलाकारांचे प्रस्ताव मंजूर झाले आहेत त्यांना लवकरात लवकर मानधन देण्यात यावे.
- मंगेश देसाई, दिग्दर्शक