उच्चशिक्षितांच्या एशियाटिकमध्ये पाचवी पासचा अर्ज
सदस्यत्वासाठी अमराठी, व्यावसायिकांची झुंबड

सकाळ वृत्तसेवा
मुंबई, ता. १७ ः मुंबईच्या एशियाटिक सोसायटीचे सदस्यत्व घेण्यासाठी या वेळी अचानक उडालेली झुंबड बघता, या अर्जांमागील हेतू तपासण्याची गरज व्यक्त केली जात आहे. एकेकाळी एशियाटिकचे सदस्यत्व मिळणे म्हणजे मोठी गोष्ट होती; मात्र या वेळी आलेल्या अर्जात असंख्य अमराठी नागरिकांचा, व्यावसायिकांचा, अल्पशिक्षितांचा समावेश आहे. जेथे संशोधक, डॉक्टर, अभियंता, लेखक, पत्रकार अर्ज करायचे तेथे आता काही अर्जदारांची शैक्षणिक अर्हता ही ५वी ते १२वी पास आहे.
मुंबईच्या स्कायलाईनमध्ये एशियाटिक सोसायटीच्या ऐतिहासिक इमारतीचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. साडेतीन लक्ष पुस्तके, गुप्त व मोगलकालीन नाणी, दुर्मिळ नकाशे, हस्तलिखितांचा अनमोल खजिना पोटात घेऊन मुंबईतील ही वास्तू दोन शतकांपेक्षा अधिक काळ उभी आहे. दरम्यान, अलीकडे उत्पन्नाचे आटलेले स्रोत, तुटपुंजी शासकीय मदत बघता एशियाटिकचा डोलारा केव्हाही कोसळू शकतो. ही पडझड रोखण्यासाठी कर्मचारी, व्यवस्थापन समिती प्रयत्न करीत आहे; मात्र दुसरीकडे एशियाटिकशी काहीही संबंध नसलेल्या असंख्य लोकांनी संस्थेचे सदस्यत्व मिळवण्यासाठी गर्दी केली आहे.
...
कोण आहेत अर्जदार?
१. एशियाटिकमध्ये या वेळी आलेल्या अर्जांमध्ये असंख्य अर्जदारांची पार्श्वभूमी व्यावसायिक आहे. त्यांची नावे आणि व्यवसाय बघता त्यांचा ग्रंथालय, वाचन चळवळीशी कुठलाच संबंध नसल्याचे स्पष्ट होते.
२. महत्त्वाचे म्हणजे यात बहुतांश अमराठी आहेत. एक व्यावसायिक चक्क पाचवी पास आहे. एका अमराठी कुटुंबातील तीन जणांनी सभासद होण्यासाठी अर्ज केला आहे. यातील एकाची शैक्षणिक पात्रता नववी, तर दुसऱ्याची १२वी आहे.
३. एका व्यावसायिकाने तर ७०व्या वर्षी सदस्यत्व मिळवण्यासाठी अर्ज केला आहे.
४. सदस्यत्व देण्यासाठी शैक्षणिक अर्हतेची कोणतीही अट एशियाटिकच्या नियमावलीत स्पष्ट नाही. त्यामुळे या अर्जाचे नेमके काय करायचे याची चर्चा व्यवस्थापन समितीच्या सदस्यांमध्ये सुरू आहे.
...
न्यायालयात आव्हान
एशियाटिक सोसायटीच्या नियमानुसार नव्याने सदस्य झालेल्या सभासदांना मतदानाचा अधिकार तातडीने मिळतो. या वेळी हा कालावधी किमान एक वर्षाचा करावा असा विचार व्यवस्थापन समितीचा होता. याची कुणकुण लागताच तातडीने त्याला न्यायालयात आव्हान देण्यात आले आणि स्थगिती मिळवली. त्यामुळे व्यवस्थापनाचा नाइलाज झाला आहे.
...
आमच्याकडे आलेले अर्ज बहुतांश उच्चशिक्षित व्यक्तींचे आहेत. कमी शैक्षणिक अर्हता असणारे दोन-तीन अर्ज आहेत. किमान शैक्षणिक अर्हता काय असावी, यासंबंधी आमच्याकडे कुठलीही नियमावली नाही. त्यामुळे कुणाला सदस्यत्व देण्यापासून आम्ही रोखू शकत नाही. हे नियम बदलणे गरजेचे आहे.
- शेहनाज नलवाला, उपाध्यक्ष, एशियाटिक सोसायटी
...
एका मिस कॉलवर सदस्य होण्यासाठी एशियाटिक राजकीय पक्ष नाही. नव्याने सदस्य करण्याच्या नावाखाली नुसती खोगीरभरती करून काय उपयोग? त्याची पार्श्वभूमी, हेतू काय आहे याची पडताळणी होणे गरजेचे आहे. संस्था ताब्यात घेण्यासाठी आपल्या बाजूचे जास्तीत जास्त सदस्य करण्याचा हा प्रयत्न आहे. त्यातून सदस्य वाढतील, मात्र संस्थेचे मोठे नुकसान होईल.
- संजीव साबडे, ज्येष्ठ पत्रकार
...
मुंबईत मोक्याच्या जागेवर उभ्या असलेल्या मराठी वाचन, संस्कृती व भाषेशी संबंधित संस्थांना राज्य सरकारने वाऱ्यावर सोडले. भाजपच्या कार्यकाळात या संस्थांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर सदस्य नोंदणी करून त्या संस्था ताब्यात घेण्याचा पद्धतशीर प्रयत्न सुरू आहे. यामागे या संस्थांचे मराठीपण मिटवून टाकण्याचा हा डाव आहे. हे कारस्थान मोडून काढले पाहिजे.
- दीपक पवार, अध्यक्ष, मराठी अभ्यास केंद्र