चिंचवड, ता.२८ ः नवरात्रातील दांडिया-गरब्याचा जल्लोष आणि झगमगाटात मराठी संस्कृतीमधील भोंडल्याचेही महत्व महिला वर्गाने आजही टिकून ठेवले आहे. ‘ऐलोमा पैलोमा गणेश देवा’, ‘एक लिंबू झेलू बाई’ अशी पारंपरिक गीते गात चिंचवडमध्ये भोंडला साजरा होत आहे. तसेच खिरापत वाटून त्याचा आनंद द्विगुणित केला जात आहे.
नवरात्रोत्सवात अलीकडच्या काळात मूळच्या गुजराती संस्कृतीमधील दांडिया आणि गरब्याला तरुणाईची पसंती पाहायला मिळते. परंतु, अस्सल मराठी मातीमधील भोंडला हा स्त्री शक्तीच्या जागृतीचा आणि एकत्रिकरणाचा पारंपरिक खेळ मानला जातो. काही दशकांपूर्वी शहरात जुने वाडे-चाळींमधून भोंडला हमखास खेळला जायचा. दररोजच्या धावपळीच्या जीवनामधून महिलांना थोडा विरंगुळा मिळावा. त्यांच्या मनाला ताजेतवाना प्राप्त व्हावा, असा त्याचा प्रमुख उद्देश होता. त्यामध्ये लहान मुले म्हणजे लिंबूटिंबूही सहभागी होऊन फेर धरत असत. मात्र, बऱ्याच ठिकाणी आता जुने वाडे-चाळी हद्दपार होऊन मोठ-मोठ्या सोसायट्या उभ्या राहिल्या आहेत. शिवाय मराठी कुटुंबेही इतरत्र विखुरली गेल्याने भोंडल्याचे प्रमाण कमी होऊन तरुणाई दांडिया-गरबाकडे झुकली आहे. परंतु, काही ठिकाणी अजूनही महिला वर्गाकडून भोंडला आवर्जून खेळला जात आहे.
तांदळाने हत्तीचे प्रतीकात्मक चित्र काढून त्याला फुले वाहिली जातात. त्यानंतर ‘ऐलोमा पैलोमा गणेश देवा’, या मंगलगीताने भोंडल्याला सुरुवात केली जाते. ‘एक लिंबू झेलू बाई’, ‘अक्कण माती चिक्कन माती’,‘कारल्याचा वेल’,‘आड बाई आडोनी’, अशी पारंपरिक गाणी गायली जातात. या गाण्यांनंतर पारंपरिक पद्धतीने ‘खिरापत’ ओळखली जाते. त्याचा मग, सर्वजण आस्वाद घेत असतात.

गरब्याचा तर आनंद नवरात्रीमध्ये घेतला जातो. पण त्याआधी भोंडला खेळून आपली मराठी संस्कृती पण जपली पाहिजे. त्या निमित्ताने मुली आणि महिला सगळे एकत्र येतात. मनोरंजनाबरोबरच त्यामधून स्त्री सशक्तीकरणास चालना मिळते. सर्व महिलांनी भोंडल्याचा आनंद आवर्जून घेतला पाहिजे.
- स्मिता पुराणिक, सदस्या, श्रीहरी योग ग्रुप, तानाजीनगर

CWD25A02121