सोमाटणे, ता.२३ ः यांत्रिकीकरणामुळे लोखंडी अवजारे, हत्यारे दुरुस्ती व तयार करण्याची कामे कमी झाल्याने लोहार समाजातील कुटुंबांपुढे उदरनिर्वाहाची समस्या उभी राहिली आहे. कामासाठी नेहमी गावोगाव भटकंती करावी लागत असल्याने शासकीय योजनांच्या लाभापासून वंचित राहत आहेत.
पूर्वीच्या काळी खेडेगाव शेतकऱ्यांच्या साथीला बारा बलुतेदार पद्धत असल्याने उदरनिर्वाहाच्या गरजा एकमेकांवर अवलंबून होत्या. त्यातील एक म्हणजे लोहार समाज. शेतकऱ्यांना शेतासाठी लागणारी अवजारे, हत्यारे, विळे, खुरपी, कुऱ्हाड आदी साहित्य तयार करणे व त्यांची दुरुस्ती करण्याचे काम लोहार करत असत. खेडेगावात लोहाराची संख्या कमी असल्याने त्यांना गावातच कामे भरपूर मिळत असत. त्यांच्याकडे कामासाठी नंबर लावावे लागत असत. परंतु काळाच्या ओघात यांत्रिक युग आले. शेतीसाठी लागणारी सर्व लोखंडी अवजारे व हत्यारे यंत्राच्या साहाय्याने तयार केली जाऊ लागल्याने आणि ती बाजारात पाहिजे तशी जलद आणि कमी किंमतीला मिळू लागल्याने लोहार समाजाच्या व्यवसायाला घरघर लागली.
दारुंब्रे येथील लोहार बजरंग साळुंके म्हणाले,‘‘सध्या आम्हाला केवळ विळे, खरपे, कुऱ्हाडी यांच्या दुरुस्तीची किरकोळ कामे मिळतात. तीही पुरेशी नाही. त्यातून दिवसाला केवळ दोनशे रुपये मिळतात.’’
साळुंके यांना एक मुलगा, दोन मुली. त्यांना आर्थिक अडचणींमुळे मुलगा व दोन्ही मुलींचे लग्न लवकर करावी लागली. मुलाला कसे तरी आठवीपर्यंतच शिक्षण दिले. परंतु, त्याला पुढील शिक्षणाचा मार्ग सोडून रोजगाराचा मार्ग शोधावा लागला. त्याचे लग्न झाले असून पोटासाठी तो दुसऱ्याच्या रिक्षावर चालक म्हणून काम करतो. त्याला दिवसाला चारशे रुपये मिळतात; तर वडिलांना लोहार व्यवसायातून दिवसाला दोनशे रुपये असे एकूण सहाशे रुपये मिळतात. याच पैशावरच साळुंके कुटुंबाला पाच माणसांचा गाडा ओढावा लागतो. याच अपुऱ्या पैशावर त्यांना महिनाभर कुटुंबाचा खर्च भागवयाचा असतो. घरात दोन महिला असूनही त्यांना लाडकी बहीण योजनेचा लाभ मिळाला नाही. शासनाने आम्हाला काहीतरी मदत करावी अशी त्यांची मागणी आहे.
PNE25V51249