पुणे - अपघातामुळे तुटलेल्या किंवा वृद्धापकाळाने झिजलेल्या हाडांची तसेच हाडांच्या विशिष्ट भागातील थांबलेली वाढ पुन्हा भरून काढणे आता शक्‍य होणार आहे. हाडाची वाढ करणाऱ्या "ऑस्टिओब्लास्ट' नावाच्या पेशींवर सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाच्या जैवमाहिती आणि जैवतंत्रज्ञान विभागाने (आयबीबी) संशोधन केले आहे. यातील जीवशास्त्राशी निगडित संशोधन प्रा. गीतांजली तोमर आणि संशोधक विद्यार्थी जय दवे यांच्या चमूने आणि प्लाझ्मा ट्रीटमेंटवरील संशोधन विद्यापीठाच्या भौतिकशास्त्र विभागातील प्रा. सुधा भोरासकर, प्रा. विकास मठे आणि संशोधक विद्यार्थिनी सुप्रिया मोरे यांच्या चमूने केले आहे. 

ताज्या बातम्यांसाठी ई-सकाळचे ऍप डाऊनलोड करा 

प्रा. तोमर म्हणाल्या, ""पायांच्या आणि हातांच्या हाडांमध्ये झीज झाल्यावर बऱ्याचदा ती भरून निघत नाही. महिलांमध्ये "ऑस्टियोपोरोसिस' नावाच्या आजारामुळे त्यांच्या हाडांची झीज होते. अशा वेळी सहजपणे हाडांपर्यंत पोचणाऱ्या "हाड्रॉक्‍सी ऍपॅटाईट'वर आम्ही संशोधन केले. जो की हाडांच्याच पेशींचा एक घटक आहे. इंजेक्‍शनद्वारे हाडांपर्यंत हाइड्रॉक्‍सिऍपॅटाईट पोचवणे सहज शक्‍य होते. परंतु नुसते हाइड्रॉक्‍सिऍपॅटाईट हाडांपर्यंत पोचविणे हा उद्देश नाही तर, हाडांनी त्याला स्वीकारणे आणि त्यावर पेशींची वाढ करणे गरजेचे आहे. त्यासाठी आम्ही "पॉलिइथिलीन'वर संशोधन केले.'' 

प्रा. मठे यांनी त्यांच्या प्रयोगशाळेत "अल्ट्रा हाय मॉलिक्‍युलर वेट पॉलिइथिलीन' विकसित केला. त्यावर ऑक्‍सिजन आणि हायड्रोजन नायट्रोजनच्या प्लाझ्माची ट्रीटमेंट देण्यात आली होती. या पॉलीमरवर हाडांची वाढ करणाऱ्या ऑस्टिओब्लास्ट पेशींची वाढ होत असल्याचे संशोधनातून स्पष्ट झाले आहे. संशोधनासाठी दीनानाथ मंगेशकर हॉस्पिटलचे डॉ. अजय जोग आणि डॉ. मेघा पागे, तसेच डॉ. प्रल्हाद वांगीकर आदींचे सहकार्य लाभले. प्लाझ्मा ट्रीटमेंटसाठी वापरलेले "इलेक्‍ट्रॉन सायक्‍लोट्रॉन रेझोनन्स प्लाझ्मा रिऍक्‍टर' हे उपकरण भौतिकशास्त्र विभागात विकसित करण्यात आले. या संशोधनाला कोईंबतूर येथे झालेल्या "ऍडव्हान्स प्लाझ्मा सायन्स ऍन्ड टेक्‍नॉलॉजी' या आंतरराष्ट्रीय परिषदेत प्रथम क्रमंकाचे पारितोषिक प्राप्त झाले आहे. 

असे झाले संशोधन 
- "अल्ट्रा हाय मॉलिक्‍युलर वेट पॉलिथिन'वर प्लाझ्मा ट्रीटमेंट करण्यात आली. 
- रक्तातून मिळणाऱ्या "पेरीफेरल ब्लड मोनोन्यूक्‍लीयस सेल' या पेशींची विशिष्ट पद्धतीने 21 दिवसांमध्ये पॉलिइथिलीनवर वाढ करण्यात आली. 
- एक मिनिट प्लाझ्मा ट्रीटमेंट दिलेल्या पॉलिइथिलीनवर "ऑस्टिओब्लास्ट'ची वाढ होते. 
- दोन मिनिटे प्लाझ्मा ट्रीटमेंट दिलेल्या पॉलिइथिलीनवर "ऑस्टिओक्‍लास्ट'ची वाढ होते. 

संशोधनाचे फायदे 
- फ्रॅक्‍चर झालेल्या भागावर नैसर्गिकरीत्या हाडांची वाढ शक्‍य 
- हाडांच्या जोडणीसाठी स्टीलचे रॉड किंवा इतर बाह्य वस्तूची गरज नाही 
- महिला तसेच वृद्धांमधील हाडांच्या ठिसूळतेवर सहज उपाय शक्‍य 
- इंजेक्‍शनद्वारे हा उपचार करणे शक्‍य होईल, असे संशोधन सध्या चालू आहे 

संशोधनातील एका भागाच्या चाचण्या उंदरावर घेण्यात आल्या असून, पॉलिथिनचे उंदरावरील परीक्षण बाकी आहे. ससा, कुत्रा अशा प्राण्यांवर परीक्षण पूर्ण झाल्यानंतर माणसांवर चाचणी घेण्यात येतील. आर्थिक आणि तांत्रिक अडचणींचा सामना करत आमचा चमू विविध विभागांच्या सहकार्याने नेटाने हे संशोधन पूर्णत्वास नेत आहे. 
- प्रा. गीतांजली तोमर, शास्त्रज्ञ, जैवमाहिती आणि जैवतंत्रज्ञान विभाग, पुणे विद्यापीठ