घोडेगाव, ता. १७ : पुणे जिल्ह्यातील आदिवासी भागातील निसर्गदत्त वारसा असलेल्या देवरायांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाच्या आदिवासी विकास विभागाने पाऊल उचलले आहे. देवराई संरक्षण व संवर्धन योजनेअंतर्गत आंबेगाव, जुन्नर आणि खेड तालुक्यातील पाच गावांसाठी प्रत्येकी एक लाख रुपयांचा निधी मंजूर करण्यात आला आहे.
यामुळे जैवविविधतेच्या जतनाला मोठी चालना मिळणार आहे. या योजनेसाठी एकात्मिक आदिवासी विकास प्रकल्प घोडेगाव अंतर्गत खेड तालुक्यातील खरपूड, आंबेगाव तालुक्यातील आहूपे, तिरपाड, राजपूर आणि जुन्नर तालुक्यातील अंजनावळे या गावांची निवड केली आहे. सामूहिक वनहक्क व्यवस्थापन समितीच्या माध्यमातून ही योजना राबविण्यात येणार असल्याचे प्रकल्प अधिकारी प्रदीप देसाई यांनी सांगितले. या संदर्भात अंमलबजावणीसाठी देसाई यांनी आदेश दिले आहेत.
दरम्यान, जंगलक्षेत्र कमी होऊ लागल्याने अशा या देवराया कालांतराने नामशेष होऊ लागल्या. जंगले कमी होऊ लागल्याने जागतिक तापमान वाढ होऊन जैवविविधता धोक्यात आली आहे. त्यामुळे आज जंगल संवर्धन व संरक्षण ही काळाची गरज बनली आहे. म्हणून प्रकल्प कार्यालयाकडून देवराई संवर्धनाचा कार्यक्रम हाती घेण्यात आला आहे. देवराईचे पावित्र्य आणि नैसर्गिक स्वरूप टिकवून ठेवण्यासाठी प्रशासनाने काही कडक अटी घातल्या आहेत. देवराईतील प्राचीन झाडे तोडण्यास सक्त मनाई करण्यात आली असून, मेलेल्या झाडांपासूनही जैवविविधता निर्माण होत असल्याने ती काढण्यापूर्वी गावातील समितीचा सल्ला घेणे बंधनकारक आहे. तसेच, संपूर्ण परिसर प्लास्टिक मुक्त ठेवणे आणि शिकार करण्यावर बंदी घालण्यात आली आहे.

योजनेअंतर्गत प्रस्तावित कामे
- कुंपण आणि संरक्षण
- वनौषधी संवर्धन, वृक्ष लागवड यातून जैवविविधतेस प्रोत्साहन
- माहिती फलक
- वृक्षारोपण
- पायवाटांचे नियोजन

लोकसहभागातून विकास
ही योजना केवळ सरकारी न राहता गावकरी आणि तरुण पिढीचा सहभाग वाढवण्यासाठी विशेष प्रयत्न केले जाणार आहेत. विकास आराखडा सादर केल्यानंतर पहिल्या टप्प्यात ५० हजार रुपये दिले जातील आणि काम समाधानकारक पूर्ण झाल्यावर उर्वरित निधी वितरित केला जाईल. कामाच्या मार्गदर्शनासाठी तज्ञ समितीचीही नेमणूक करण्यात आली आहे.