मोरगाव, ता. ३० : मोरगावचा ऐतिहासिक शाही दसरा राज्यात प्रसिद्ध असून दसऱ्यानिमित्ताने विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे. श्रींच्या पालखी सोहळ्यात राजेशाही थाट पहायला मिळतो. परंपरा आणि श्रद्धेने सनई-चौघड्यांचे मंगलमय सूर, शोभेच्या दारूची आतषबाजी आणि पाच मानाच्या तोफांची सलामी यांच्या साक्षीने मोरगाव येथील दसरा उत्साहात साजरा केला जातो.
श्री मयुरेश्वर मंदिरातून निघणारी पालखी मिरवणूक हे महाराष्ट्राच्या दसरा परंपरेतील एक प्रमुख सांस्कृतिक आकर्षण आहे. शेकडो वर्षांपासून चालत आलेल्या या परंपरेचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याला लाभलेला राजाश्रय आणि आजही कायम असलेल्या पारंपरिक तोफांची मिरवणुकीतील सलामी आणि शोभेच्या दारूची आतषबाजी हे या उत्सवातील मुख्य वैशिष्ट्य व आकर्षण केंद्र आहे.
दरवर्षी दसरा उत्सव मर्दानी शाही परंपरेत साजरा केला जातो. छत्रपती शाहू महाराज सातारकर यांच्या आज्ञेनुसार सुरू झालेली ही परंपरा आजही तितक्याच वैभवाने सुरू आहे. श्री मयुरेश्वर देवस्थान परिसरात गावकरी, मानकरी आणि भक्तगण उत्साहात सहभागी होतात. दसऱ्या दिवशी पहाटे पाच तोफांच्या आवाजाने उत्सवाला सुरुवात होते.
या तोफा सोनोरी येथील पानसे सरदारांनी दिल्या असून, वाघ कुटुंबीय मानकरी आहेत. दारूगोळ्याचे वाटप सासवडे कासार कुटुंब पाहतात, तर भरण्याचे काम जाधव, चव्हाण, जगताप, तावरे, सणस, पवार आदी मंडळी करतात. सकाळी गाडे परिवाराकडून मयुरेश्‍वराची पहिली पूजा केली जाते. ढेरे घराण्याकडून सकाळी धुपारती पार पडते.
सकाळी ८ वाजता मोरेश्‍वर मंदिरासमोर फरसावर सर्व मोरगावकरांची पालखी मिरवणूक व दसरा नियोजन याची बैठक होते. गावातील प्रत्येक कुटुंबाचा एक सदस्य बैठकीला आवर्जून उपस्थित असतो. यावेळी कारभारी आणि मानकरी यांना सेवेकरी म्हणून सन्मानाचा शिधा वाटप केला जातो. दुपारी तीन वाजता देवास पेशवेकालीन दागदागिने व पोशाख परिधान केले जातात. रात्री साडेआठ वाजता पालखी सीमोलंघनासाठी राजेशाही ऐतिहासिक तोफातून पालखीसमोर तोफ गोळ्यांची आतषबाजी केली जाते. पालखी सोहळ्यासमोर शोभेच्या दारूची
आतषबाजी करत दुष्ट प्रवृत्तीचे प्रतीक असलेल्या प्रतिकृतीचे दहन केले जाते. पिंजरी चढविण्याची मानकरी परंपरा शहा कुटुंबाकडे आहे. पालखी फिरंगाईदेवी, बुद्धिमत्ता मंदिर, तुकाईमाता मंदिर, महादेव, मारुती, भैरवनाथ, काळकाईदेवी आदी मंदिरांना भेट देते. मार्गात ग्रामस्थ आतषबाजी करतात. सोनुबा मंदिरात आपटा पूजन होते. त्यानंतर वंशावळीचे वाचन, आपट्याचा प्रसाद व अंगारा वितरणाची मानकरी परंपरा पार पडते.
गावातील सर्व जाती-धर्मातील लोक या सोहळ्यात सहभागी होतात. पालखी धनगरवाडा, माळी-लोहार आळी, ग्रामपंचायत व चिंचेच्या बागेतून फिरत मुख्य पेठेत येते. शेवटी महादेव व मारुती मंदिरात आरती होऊन पालखी परत देवस्थानात आणली जाते. गुरव मंडळी पंचारतीने आरती करून उत्सवाची सांगता करतात. असा हा मोरगावचा राजेशाही मर्दानी दसरा परंपरेने आजही तितक्याच थाटामाटात साजरा केला जातो.

पालखी सोहळ्याची मिरवणूक
पालखी सोहळ्याची मिरवणूक १५ तासांहून अधिक काळ चालते. मिरवणुकीच्या अग्रभागी पाच मानाच्या तोफा असतात, त्यानंतर पाच बैलगाड्या, सनई-चौघड्यांचे मंगल सूर, आणि नौबत-नगारखाना वाद्यांचा गजर असतो. श्रींच्या पालखी सोहळ्यात राजेशाही वस्त्रे परिधान केलेले सेवक, छत्र्या, अब्दागिरी आणि चवरी यांच्यासह पारंपरिक थाटात दिसतात.