• अंतराळवीराने टिपलेली स्प्राईट वीजेची दुर्मिळ झलक चर्चेत आहे.

• स्प्राईट वीज ही जेलीफिशसारख्या आकाराची आणि लालसर असते.

• ही घटना हवामानशास्त्रज्ञांसाठी संशोधनाची सुवर्णसंधी आहे.

जगभरातील हवामानशास्त्रज्ञ आणि आकाश निरीक्षकांना थक्क करणारे एक दुर्मिळ दृश्य नुकतेच आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकातून (ISS) टिपले गेले. प्रखर वीजेचा एक स्तंभ ज्याला 'स्प्राईट' म्हटले जाते पृथ्वीच्या वातावरणाच्या उच्च स्तरात झपाट्याने चमकताना अंतराळवीर निकोल 'व्हेपर' आयर्स यांनी टिपला. हे दृश्य त्यांनी ISS वरून मेक्सिको आणि अमेरिका यांच्यावरून जात असताना पहाटेच्या सुमारास टिपले आणि सोशल मीडियावर शेअर करताना "व्वा!" असे उद्गारही काढले.

स्प्राईट म्हणजे काय?

स्प्राईट ही Transient Luminous Event (TLE) प्रकारातील एक रहस्यमय प्रकाशाची घटना आहे. ती सामान्य वीजेप्रमाणे ढगांदरम्यान किंवा जमिनीवर कोसळत नाही तर वायुमंडळातील ‘मेसोस्फिअर’ नावाच्या उच्च थरात चमकते. ही लालसर रंगाची जेलीफिशसारखी किंवा स्तंभाच्या आकाराची झपाट्याने दिसून गेलेली वीज असते.

स्प्राईट हे सामान्यतः पृथ्वीवरून दिसणे अत्यंत कठीण असते कारण ढग आणि हवामानामुळे दृश्य अस्पष्ट होते. मात्र अंतराळातील स्वच्छ, अडथळारहित दृश्यामुळे ISS मधून अशा घटना स्पष्टपणे टिपता येतात.

विज्ञानासाठी अनमोल संधी

या घटनेमुळे हवामानशास्त्रज्ञांमध्ये खळबळ उडाली आहे. स्प्राईटसारख्या TLE घटना अजूनही पूर्णपणे समजून घेतलेल्या नाहीत. त्यांचा अभ्यास केल्यास पृथ्वीच्या वायुमंडळातील वीजेच्या घटनांचा आणि ऊर्जेच्या प्रवाहाचा अधिक चांगला अभ्यास करता येईल.

याआधीही अशाच प्रकारची घटना हिमालयावरून टिपण्यात आली होती, जेव्हा तिबेटी पठारावरून आकाश निरीक्षकांनी स्प्राईटचा फोटो घेतला होता. त्यावेळीही हे स्प्राईट एका वादळ प्रणालीमुळे निर्माण झाले होते, जी गंगेच्या मैदानापासून ते तिबेटी पठारापर्यंत २ लाख चौरस किलोमीटर क्षेत्रात पसरली होती.

अंतराळातून मिळणाऱ्या या प्रकारच्या दुर्मिळ दृश्यांमुळे शास्त्रज्ञांना हवामानाशी संबंधित अनेक रहस्यं उलगडण्यास मदत मिळते. स्प्राईटसारखी वीज पृथ्वीच्या ऊर्जेच्या चक्रामध्ये नेमकी काय भूमिका बजावते, हे समजून घेणे आता शक्य होणार आहे.

ही घटना पुन्हा एकदा दाखवून देते की, आपल्या पृथ्वीवर किती अद्भुत आणि विस्मयकारक घटना घडतात ज्या आपण रोज पाहू शकत नाही, पण अंतराळातून त्यांचे सौंदर्य अधोरेखित होते.

निकोल आयर्स यांनी टिपलेले हे चित्र केवळ एक फोटो नाही तर पृथ्वीच्या आकाशातल्या अद्भुत आणि कमी समजल्या गेलेल्या घटनांचं दालन उघडणारा झरोकाच आहे. विज्ञानप्रेमींसाठी आणि आकाश निरीक्षकांसाठी ही घटना एक प्रेरणा ठरत आहे.

FAQs

1. स्प्राईट वीज म्हणजे काय?
   स्प्राईट वीज ही वायुमंडळाच्या उच्च स्तरात चमकणारी एक प्रकारची दुर्मिळ वीज असते.

2. ही घटना नेमकी कुठे घडली?
   मेक्सिको आणि अमेरिका यांच्या वर आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक गेल्यावर ही घटना घडली.

3. स्प्राईट वीजेचा अभ्यास का महत्त्वाचा आहे?
   ती पृथ्वीच्या वायुमंडळातील विद्युत क्रियांची समज वाढवते आणि हवामान अभ्यासाला हातभार लावते.

4. अशा घटना जमिनीवरून का दिसत नाहीत?
   ढग आणि हवामानामुळे जमिनीवरून स्पष्टपणे पाहता येत नाही, पण अंतराळातून दृश्य अडथळ्याविना असते.