PSLV-C61 Mission Update : श्रीहरीकोटामधून इस्रोने रविवारी पहाटे ५.५९ वाजता PSLV-C61 या रॉकेटची प्रक्षेपण मोहीम सुरू केली. या मोहिमेद्वारे EOS-09 हे पृथ्वी निरीक्षण करणारे उपग्रह अवकाशात सोडण्याचे उद्दिष्ट होते. मात्र, या प्रक्षेपणादरम्यान रॉकेटच्या तिसऱ्या टप्प्यात गंभीर बिघाड झाला आणि रॉकेट नियोजित मार्गावरून भरकटले. परिणामी संपूर्ण मोहिम अपयशी ठरली.
भारताला कोणत्याही हवामानात पृथ्वीचे अचूक निरीक्षण करता यावे यासाठी हा उपग्रह उपयुक्त ठरणार होता. पण या अपयशामुळे आता इस्रोसमोर मोठे आव्हान उभे ठाकले आहे.
अशा प्रकारच्या अपयशानंतर भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था इस्रो अत्यंत काटेकोरपने कार्यवाही सुरू करते. या प्रक्रियेमुळे भविष्यातील मोहिमा अधिक सुरक्षित आणि यशस्वी बनतात.
पहिल्या टप्प्यात इस्रो विविध केंद्रांतील तज्ज्ञ, अभियंते, मिशन विशेषज्ञ यांच्या सहभागाने एक ‘फेल्युअर अ‍ॅनालिसिस कमिटी’ स्थापन करते. ही समिती संपूर्ण मोहिमेदरम्यान जमा झालेल्या माहितीचा सखोल अभ्यास करते.
प्रक्षेपणादरम्यान रॉकेटच्या गती, उंची, दबाव, तापमान आणि इंजिन कार्यप्रदर्शन यांसारखे असंख्य मोजमाप संग्रहीत केले जातात. या डेटामधून गतीतील अनपेक्षित घसरण, उदाहरणार्थ ६ किमी/सेकंद वरून थेट २.४५ किमी/सेकंदपर्यंत झालेली घट आणि संबंधित उंचीतील बदल, ह्या गोष्टी FAC बारकाईने तपासते.
FAC या डेटाचा विश्लेषण करून बिघाड नेमका कोणत्या क्षणी झाला हे निश्चित करते. अपेक्षित आणि प्रत्यक्ष उड्डाण पथामध्ये फरक असेल तर तिथूनच तपासणी सुरू होते.
तिसऱ्या टप्प्यातील (PS3) बिघाडामुळे जर गतीत अचानक घसरण झाली असेल, तर त्या टप्प्यातील इंजिन, प्रपल्शन यंत्रणा आणि मार्गदर्शक प्रणालीचे लॉग्स तपासले जातात. यासोबतच ग्राउंड बेस्ड रडार आणि ट्रॅकिंग स्टेशनमधून मिळालेली माहितीही उपयोगात आणली जाते.
रॉकेटचे डिझाईन, त्याचे उत्पादन आणि त्या दरम्यान वापरलेले सॉफ्टवेअर यांची पुन्हा तपासणी केली जाते. कोणतेही सॉफ्टवेअर बिघाड किंवा हार्डवेअरची कमतरता असल्यास ती स्पष्ट होते.
FAC अखेरीस सविस्तर अहवाल तयार करते. यात बिघाडाचे मूळ कारण नोंदवले जाते. ते मानवी चूक असो, यंत्रसामग्रीतील दोष असो किंवा हवामानसारखे बाहेरचे घटक. त्यानंतर भविष्यातील मोहिमांमध्ये अशा चुकांची पुनरावृत्ती होऊ नये म्हणून सुधारणा सुचवल्या जातात.
1993 मध्ये PSLV-C1 मोहिमा सॉफ्टवेअर बिघाडामुळे अपयशी ठरली होती, तर GSLV CUS मधील EOS03 मोहिम टँक प्रेशरायझेशनच्या त्रुटीमुळे अयशस्वी झाली. मात्र या अपयशांमधून धडे घेत इस्रोने आपली प्रणाली अधिक सक्षम केली.
माजी इस्रो शास्त्रज्ञ मनीष पुरोहित यांच्या मते, अशा अपयशामुळे इस्रो अधिक मजबूत बनते. प्रत्येक अपयश एक नवा धडा असतो. त्यामुळेच मंगळयान आणि चांद्रयान-2 यांसारख्या मोहिमा यशस्वी झाल्या. PSLV-C61 चे अपयश तात्पुरते असले तरी भविष्यातील मोहिमांसाठी हे एक महत्त्वाचे वळण ठरणार आहे.
सकाळ+ चे सदस्य व्हा
ब्रेक घ्या, डोकं चालवा, कोडे सोडवा!
शॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.