मुंबई शहर भारताचे व्यावसायिक केंद्र म्हणून ओळखले जाते. तथापी हे व्यावसायिक केंद्रापेक्षा बरेच काही आहे. ते सांस्कृतिकदृष्ट्या समृद्ध आणि ऐतिहासिकदृष्ट्या तितकेच महत्वाचे आहे. इतकेच नाही तर मुंबई शहरात अनेक इतिहासाशी संबंधित कथा आहेत, ज्याबद्दल फारशी माहिती नाही. तथापि, यापैकी काही कथा संग्रह किंवा संग्रहालय म्हणून जतन केल्या गेल्या आहेत. म्हणूनच मुंबई जवळून जाणून घ्यायचे असेल तर तुम्हाला येथील काही संग्रहालये देखील भेट द्यावी लागतील. मुंबईतील बरीच संग्रहालये त्याचा जटिल राजकीय, कलात्मक आणि सामाजिक इतिहास प्रकट करतात. तर, या लेखात मुंबईतील काही संग्रहालयांबद्दल जाणून घ्‍या; नक्कीच एक वेगळा आणि संस्मरणीय अनुभव देतील.

छत्रपती शिवाजी महाराज वास्तु संग्रहालय
मुंबईत छत्रपती शिवाजी महाराज वास्तु संग्रहालय पूर्वी प्रिन्स ऑफ वेल्स संग्रहालय म्हणून ओळखले जात असे. हे जॉर्ज विट्टेट यांनी डिझाइन केले होते. हे संपूर्ण शहरातील सर्वात सुंदर इमारतींपैकी एक आहे. ते बनवताना विट्टेटने गेट वे ऑफ इंडियाचे ब्लूप्रिंट देखील लक्षात ठेवले, ज्यामुळे त्याची काही झलक येथे बघायला मिळतात. येथील भव्य वास्तुकलाखेरीज संग्रहालय मुघल साम्राज्याच्या कलाकृतींसाठीही ओळखले जाते. यात युरोप, नेपाळ, तिबेट, जपान आणि चीनचा दुर्मिळ वारसा आहे.

मणि भवन
इतिहासाचे ज्ञान असल्यास किंवा या शहराचा इतिहास जाणून घेण्याची इच्छा असल्यास मणिभवनला भेट देऊन महात्मा गांधींच्या बालपणापासून प्रौढपणापर्यंतच्या प्रवासाचा एक उत्कृष्ट अनुभव मिळू शकेल. महात्मा गांधींच्या अनेक वैयक्तिक वस्तू येथे प्रदर्शित केल्या आहेत. याखेरीज, मुंबई (तत्कालीन मुंबई) ब्रिटीश राजवटीखाली कशी चालविली गेली आणि महात्मा गांधींनी या शहरात विविध राजकीय हालचाली कशा सुरू केल्या हेदेखील या संग्रहालयात दिसते.

नॅशनल गॅलरी ऑफ मॉडर्न आर्ट (एनजीएमए)
नॅशनल गॅलरी ऑफ मॉर्डन आर्टची शाखा दिल्ली आणि बंगळुरूमध्येही आहे. भारतीय कला समुदायाचे पालनपोषण आणि देखरेखीसाठी अशी जागा दिली पाहिजे या कल्पनेने एनजीएमएचा जन्म झाला. आज, एनजीएमए कलेतील काही महान नावांची कार्ये प्रदर्शित करतो. यामध्ये पाब्लो पिकासो, एम.एफ. हुसेन, राजा रवी वर्मा, रवींद्रनाथ टागोर, जैमिनी रॉय आणि बर्‍याच जणांचा समावेश आहे.

आरबीआय मुद्रा संग्रहालय
भारतीय चलनाच्या सद्य आणि इतिहासाशी संबंधित काही रंजक तथ्ये तुम्हाला जाणून घ्यायच्या असतील तर तुम्हाला मुंबईच्या आयबीआय मोनेटरी म्युझियममध्ये एकदा नक्की माहिती असायला हवी. हे संग्रहालय भारतातील सर्वात जुनी वस्तुविनिमय प्रणाली आहे आणि कागदाच्या पैशातून पैसे, नाणी, स्टॉक मार्केटमधील वापर आणि आधुनिक इलेक्ट्रॉनिक व्यवहारांपर्यंतच्या घडामोडींना कव्हर करते. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया, सेंट्रल बँक ऑफ इंडियाने २००४ मध्ये एका शैक्षणिक कार्यक्रमांतर्गत या संग्रहालयाची स्थापना केली होती आणि त्याचे उद्घाटन तत्कालीन राष्ट्रपती एपीजे अब्दुल कलाम यांच्या हस्ते झाले.
आर्थिक इतिहास आणि अंकशास्त्रांना समर्पित हे देशातील पहिले संग्रहालय आहे. सा.यु.पू. सहाव्या शतकातील सिंधू आणि सिंधू खोरे, कुषाण साम्राज्य, गुप्तकालीन काळ आणि ब्रिटीश राज यांच्यासह या संग्रहालयात सुमारे १५०० वस्तू आहेत. या दुर्मिळ नाण्यांखेरीज भारत, चीन आणि दक्षिणपूर्व आशिया येथूनही पुरातन कागदी पैसा, आर्थिक साधने आणि इतर बर्‍याच गोष्टी येथे आहेत. कोरोना संसर्गामुळे ही संग्रहालये पाहू शकणार नाहीत; परंतु परिस्थिती पूर्णपणे सामान्य झाल्यावर आणि संग्रहालये पुन्हा उघडल्यानंतर आपण त्यांना पाहू शकता.