अचलपूर (जि. अमरावती) : देशातील टॉपटेनमध्ये स्थान असलेल्या मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाला 46 वर्षे पूर्ण झाली. मात्र, या 46 वर्षांच्या काळात मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पात वाघांची संख्या रोडावत असल्याने चिंतेत भर पडली आहे. याकडे लक्ष देऊन उपाययोजना करण्याची गरज मेळघाट व्याघ्रप्रकल्पाला निर्माण झाली आहे.

 
मेळघाट व्याघ्रप्रकल्पाची सुरुवात 22 फेब्रुवारी 1972 झाली होती. हा व्याघ्रप्रकल्प अस्तित्वात येण्यापूर्वी मेळघाटच्या जंगलात 210 वाघ असल्याचे सांगितले जाते. मात्र, त्यानंतर दरवर्षी वाघांची संख्या रोडावत आहे. सव्वाशे वाघांची क्षमता असलेला मेळघाट 50 वाघांवर स्थिरावला असल्याची माहिती आहे. या 46 वर्षांत वाघाला खायला पुरेसे खाद्य उपलब्ध करून देण्यात व्याघ्रप्रकल्प अपयशी ठरल्याचे दिसून येते. सध्या मेळघाटात केवळ 50 वाघ असल्याची माहिती अमरावती कार्यालयातील वन्यजीव रक्षक विशाल बनसोडे यांनी दिली.

आता मानवी मुत्राचा करता येणार असाही उपयोग... वाचा ही संशोधनाची गाथा

जंगलात खायला पुरेसे खाद्य नसल्यामुळे वाघांची संख्या रोडावत आहे. कधी उपाशीपोटी, कधी अर्धपोटी राहत असलेला मेळघाटातील वाघ खाद्याच्या शोधात इतरत्र जंगलात निघून जात असल्याचे तज्ज्ञ सांगत आहेत. मेळघाटातील रंगुबेली, हरिसाल, सेमाडोह, जारिदा, माखलासह सिपना व गुगामल वन्यजीव विभागातील जंगलाची पत घसरत आहे. 

जंगलातील काही भागांमध्ये शिकाऱ्यांमुळे जंगलावर ताण वाढला आहे. वाघांचा अधिवास सुरक्षित नसल्याने कोकटू किंवा कोअर भागातील दोन-चार अपवाद वगळता मेळघाटातील वाघीण केवळ एक ते दोन पिलं जन्माला घालत असल्याची माहिती समोर आली आहे. मेळघाटच्या तुलनेत ताडोबात मात्र हीच संख्या तीन ते चार असल्याच्या नोंदी असल्याची माहिती मिळाली आहे. 

पर्यटकांची ताडोबाला पसंती

 
मेळघाटची जैवविविधता देशपातळीवर उल्लेखनीय ठरली असली तरी पर्यटक मात्र मेळघाटातील वाघांबाबत साशंक आहेत. केवळ पायांचे ठसे बघण्याचे सौभाग्य पर्यटकांना मिळते. देशातील "टॉपटेन'मध्ये आपले स्थान टिकवून ठेवणाऱ्या मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पातील हे वाघ केवळ कॅमेरा टॅपपुरतेच मर्यादित आहेत. पर्यटकांना वन्यप्राण्यांसह व्याघ्रदर्शन घडावे म्हणून विकसित केल्या गेलेल्या पर्यटनक्षेत्रातही ते दिसेनासे झाले आहेत. परिणामी पर्यटक ताडोबाला पसंती दर्शवितात.