WHO Global Air Quality : पृथ्वीवरील 797 कोटींहून अधिक लोकांपैकी ९९ टक्के लोक शुद्ध हवेत (Fresh Air) श्वास घेत नसल्याचा धक्कादायक दावा जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) केला आहे. जगभरातील 117 देशांमधील 6 हजारांहून अधिक शहरांमधील हवेच्या गुणवत्तेची तपासणी केल्यानंतर हा निकाल काढण्यात आल्याचे संघटनेने म्हटले आहे. संपूर्ण जगात सर्वात मोठी समस्या सूक्ष्म कण आणि नायट्रोजन डायऑक्साइडची आहे. ही समस्या मध्यम आणि कमी उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये सर्वात जास्त असल्याचे संघटनेने म्हटले आहे. तसेच ही अत्यंत भयावह बाब आहे, कारण अशीच हवा विषारी होत राहिली तर काही वर्षांत मानवाला हवा स्वच्छ करणारे रासायनिक मुखवटे घालून फिरावे लागेल. या अभ्यासात PM2.5 आणि PM10 चे स्तर विशेषत: तपासले गेले आहेत. याशिवाय नायट्रोजन डायऑक्साइडचाही पहिल्यांदाच भूस्तरावर तपास करण्यात आला आहे. यापूर्वी असा अभ्यास 2018 मध्ये आला होता. (WHO On Air Pollution)

संयुक्त राष्ट्रांच्या (UN) आरोग्य संस्थेने म्हटले आहे की, जीवाश्म इंधनाचा वापर, त्यातून निघणारा धूर आणि उष्णता ही खराब हवेची प्रमुख कारणे आहेत. त्यामुळे लोकांना श्वसनाचा त्रास होत आहे. लाखो, करोडो लोकांचा अकाली बळी जात असून, जे थांबवले जाऊ शकते. WHO ने सहा महिन्यांपूर्वी जगभरातील हवेच्या गुणवत्तेबाबत नवीन आणि कठोर मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली होती. त्यानंतरही परिस्थिती तशीच आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेने सांगितले की, आम्ही केलेल्या अभ्यासात केवळ शहराचा समावेश नसून, गावे आणि शहरांचाही अभ्यास केला आहे. यात लहान शहरे आणि खेडेही हवेच्या गुणवत्तेच्या मानकांपेक्षा खराब हवा वाहत असल्याचे निदर्शान आले आहे.

भारत, चीनमध्ये परिस्थीती अधिक खराब

पूर्व भूमध्यसागरीय देश, आग्नेय आशियाई देश आणि आफ्रिकेतील देशांमध्ये सर्वात वाईट परिस्थिती आहे. म्हणजेच ही समस्या भारत, चीनसारख्या देशांमध्ये खूप अधिक आहे. वाहणाऱ्या खबार हवेमुळे दरवर्षी 70 लाख लोकांचा मृत्यू होतो हे सहन करण्यापलिकडे असून, हे मृत्यू आपण थांबवू शकतो, असे मत डब्ल्यूएचओच्या पर्यावरण विभागाच्या प्रमुख डॉ. मारिया नीरा म्हणाल्या. केवळ खराब हवेमुळे आरोग्यावर परिणाम होत नसून याचा परिणाम लोकांच्या कामावर होतो असेही त्या म्हणाल्या.

नायट्रोजन डायऑक्साइड (Nitrogen Dioxide) सामान्यतः मानवाकडून जाळलेल्या इंधनामुळे सोडला जातो. म्हणजे वाहनांनी. तेही शहरी भागात. त्यामुळे दम्यासारखे आजार झपाट्याने पसरत आहेत. लोक शिंकत राहतात. खोकला चालू ठेवा. श्वास घेण्यास त्रास जाणवणे. पूर्व भूमध्य समुद्राच्या आसपासच्या देशांमध्ये त्याचे सर्वाधिक प्रमाण आहे.

WHO च्या अहवालानुसार भारतात PM10 ची पातळी खूप जास्त आहे. तर चीनमध्ये ही पातळी 2.5 धोक्याच्या चिन्हापेक्षा जास्त आहे. पीएम 2.5 इतका सूक्ष्म कण आहे जो तुमच्या फुफ्फुसात खोलवर जाऊ शकतो. ते तुमच्या रक्तात शिरू शकतात. ज्यामुळे तुम्हाला हृदयाशी संबंधित किंवा मेंदूशी संबंधित आजार होऊ शकतात. तुम्हाला हृदयविकाराचा झटका येऊ शकतो. किंवा ब्रेन स्ट्रोक देखील येऊ शकतो, अथवा दमा किंवा त्यासारखे आजार जडू शकतात.

वायू प्रदुषणासाठी ठोस उपाययोजना गरजेच्या

दिल्लीस्थित सेंटर फॉर सायन्स अँड एन्व्हायर्नमेंट (CSE) वायू प्रदूषण तज्ज्ञ अनुमिता रॉयचौधरी यांनी सांगितले की, या अभ्यासातून हे स्पष्ट झाले आहे की वायू प्रदूषणाशी लढण्यासाठी अनेक मोठे बदल करण्याची आवश्यकता आहे. यासाठी भारतासह संपूर्ण जगाला इलेक्ट्रिक वाहनांच्या दिशेने वाटचाल करावी लागेल. पेट्रोल, डिझेल आणि गॅस या जीवाश्म इंधनांचा वापर कमी करावा लागेल. त्याशिवाय हरित ऊर्जेकडे वाटचाल करावी लागले.