मुंबई : भारतीय इतिहासात असे अनेक शूरवीर झाले आहेत ज्यांची नावे सुवर्णाक्षरांनी लिहिली गेली आहेत. पेशवा बाजीराव हे या शूरवीरांपैकी एक होते.

मराठा साम्राज्याचे प्रसिद्ध शासक पेशवा बाजीराव आजही केवळ मराठा वर्गाच्याच नव्हे तर भारतीय सामर्थ्याचा अभिमान असलेल्या प्रत्येक भारतीयाच्या स्मरणात आहेत. आजच्याच दिवशी म्हणजे २८ एप्रिल रोजी बाजीराव पेशवे यांचे निधन झाले होते.

बाळाजी विश्वनाथ पेशवे यांचे सुपुत्र पेशवा बाजीराव यांना लहानपणापासून घोडेस्वारी, धनुर्विद्या, तलवार भाला, लाठी इत्यादी खेळांची आवड होती. राज्याचे कार्य समजून घेण्यासाठी आणि शूर योद्धा व्हायला शिकण्यासाठी त्यांनी अगदी लहान वयातच आपल्या वडिलांकडून प्रशिक्षण घेण्यास सुरुवात केली. (death story of thorale bajirav peshwe bajirao mastani maharashtra history)

वडील हयात असताना बाजीरावांनी राज्याची आणि राजकीय धोरणांची प्रत्येक युक्ती समजून घेतली होती. वडिलांच्या आकस्मिक मृत्यूनंतर, शेवटी बाजीरावाच्या हाती पेशवेपद आले तेव्हा ते अवघे २० वर्षांचे होते. पण त्यांच्यात असलेला उत्साह त्यांच्या वयाच्या तुलनेत खूपच जास्त होता.

मराठा साम्राज्य ताब्यात घेतल्यानंतर बाजीरावांनी अनेक लढाया केल्या आणि आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे या सर्व ४१ लढायांमध्ये त्यांनी विजयच प्राप्त केला. त्यांच्या काळात त्यांनी मराठ्यांची मोठी फौज तयार केली होती.

लोक बाजीरावाच्या शौर्याची उदाहरणे देतात, पण त्यांची आणि मस्तानीची प्रेमकथाही तितकीच चर्चिली जाते. मस्तानी ही हिंदू महाराज छत्रसाल बुंदेला यांची मुलगी होती पण तिची आई मुघल घराण्यातली नर्तिका होती. बाजीराव स्वतःला तिच्याकडे जाण्यापासून रोखू शकले नाहीत.

पण सौंदर्याव्यतिरिक्त मस्तानीमध्ये इतरही अनेक गुण होते, मस्तानीला घोडेस्वारी, तलवारबाजी चांगलीच अवगत होती. याशिवाय मस्तानी राजकारणातील युक्त्या चांगल्या पद्धतीने समजून घेत असे. मस्तानीच्या अशा समजुतीमुळे बाजीराव तिच्याकडे आणखीनच आकर्षित झाले.

या प्रेमकथेचा शेवट दोघांच्या लग्नाने झाला, जेव्हा बाजीरावाने मस्तानीला त्यांची दुसरी पत्नी म्हणून दर्जा दिला. पण बाजीराव आणि मस्तानीची ही जवळीक त्यांच्या आई राधाबाईंना आवडली नसल्याचं म्हटलं जातं.

बाजीरावाच्या अनुपस्थितीत राधाबाईने मस्तानीला खूप त्रास दिला असता, पण मस्तानीने ते सर्व हसतमुखाने सहन केले. पण राधाबाईही मस्तानीला विष पाजण्याचा प्रयत्न करतील हे कुणास ठाऊक.

राजाच्या अनुपस्थितीत राधाबाईने मस्तानीला बळजबरीने विष पाजण्याचा अनेकवेळा प्रयत्न केला, पण एके दिवशी अचानक मस्तानी पळून जाण्यात यशस्वी झाली. ही बातमी बाजीरावापर्यंत पोहोचल्यावर त्यांना मस्तानीच्या सुरक्षेसाठी स्वतंत्र महाल बांधून घेतला, त्याला मस्तानी महल असे नाव देण्यात आले.

काशीबाई आणि मस्तानी या दोघांपासून काही महिन्यांतच बाजीरावांना प्रत्येकी एक मुलगा झाला. पण काही काळानंतर काशीबाईच्या मुलाचा काही कारणांमुळे अचानक मृत्यू झाला, त्यानंतर काशीबाईंना मस्तानीचा हेवा वाटू लागला.

त्याचा परिणाम असा झाला की काशीबाईनेही मस्तानीला मारण्याचा प्रयत्न केला, पण तिचा प्रत्येक हल्ला व्यर्थ गेला. शेवटी तिने मस्तानीला राज्य सोडण्यास सांगितले, पण मस्तानीने ते मान्य केले नाही.

मस्तानी तिच्या प्रेमासाठी काहीही त्याग करायला तयार नव्हती. पण नंतर एक वेळ अशीही आली जेव्हा मस्तानीने तिच्या प्रेमासाठी स्वतःला संपवले.

१७४० हे वर्ष होते जेव्हा बाजीराव आपल्या सैन्यासह खारगावला होते, इतिहासकारांच्या मते या भेटीदरम्यान बाजीरावाला खूप ताप आला होता. हा ताप काही आठवडे चालला पण कमी होण्याची शक्यता नव्हती, शेवटी हाच ताप बाजीरावांच्या मृत्यूचे कारण बनला.

परंतु इतिहासकारांच्या इतर तथ्यांनुसार, अति उष्णतेमुळे बाजीरावाचा मृत्यू झाला. असे म्हणतात की, बाजीराव जेव्हा शेवटचा श्वास घेत होते तेव्हा त्यांची पत्नी काशीबाई आणि मुलगा जनार्दन त्यांच्यासोबत होते. जनार्दननेच वडिलांचे अंत्यसंस्कार केले.

बाजीरावाच्या मृत्यूची बातमी मस्तानीला सहन होत नव्हती, ही बातमी तिच्यासाठी काळोखासारखी होती, ज्यातून सुटका होण्याची आशा नव्हती. शेवटी, मस्तानीने विष पिऊन आत्महत्या केली.