Republic Day History : संपूर्ण देश आज प्रजासत्ताक दिनाच्या रंगात रंगला आहे. प्रजासत्ताक दिनानिमित्त लोक ज्या गोष्टीची सर्वाधिक वाट पाहतात ती म्हणजे परेड. प्रजासत्ताक दिन आणि परेड एकमेकांना पूरक बनले आहेत. प्रजासत्ताक दिनाचे नाव घेताच कर्तव्य मार्गावर (पूर्वीचा राजपथ) निघणाऱ्या परेडची झलक डोळ्यांसमोर येते. हे पाहण्यासाठी लोकांमध्ये मोठा उत्साह आहे.

परंतु प्रजासत्ताक दिनाची शान असलेली परेड पहिल्या प्रजासत्ताक दिनी आयोजित करण्यात आली नव्हती. इतकंच नाही तर आज पंतप्रधान ज्या कर्तव्यपथवर तिरंगा फडकवतात तो मार्ग प्रजासत्ताक दिनापूर्वी नव्हता. त्यानंतर हा ध्वज अन्यत्र फडकवण्यात आला. प्रजासत्ताक दिनाचे ठिकाण आणि परेड याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.

पहिला प्रजासत्ताक दिन आयर्विन स्टेडियमवर साजरा करण्यात आला

26 जानेवारी 1950 रोजी संविधान अंमलात आल्यानंतर, देशाचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी प्रजासत्ताक दिनानिमित्त दिल्लीतील पुराणा किल्ल्यासंमोर आयर्विन स्टेडियमवर प्रथमच तिरंगा ध्वज फडकवला. यानंतर प्रजासत्ताक दिनी सार्वजनिक सुट्टीही जाहीर करण्यात आली. पहिल्या प्रजासत्ताक दिनाच्या सोहळ्यात इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती सुकर्णो यांना प्रमुख पाहुणे म्हणून आमंत्रित करण्यात आले होते.

पाचव्या प्रजासत्ताक दिनाच्या दिवशी परेडचे ठिकाण निश्चित करण्यात आले

भारताने आपला पहिला प्रजासत्ताक दिन आयर्विन स्टेडियमवर साजरा केला, परंतु नंतर तो लाल किल्ला, किंग्ज वे कॅम्प आणि रामलीला मैदान येथे साजरा करण्यात आला. 1955 मध्ये पहिल्यांदाच प्रजासत्ताक दिनासाठी राजपथची निवड करण्यात आली आणि येथून परेडचे आयोजन करण्यात आले. प्रजासत्ताक दिनाच्या परेडचा मार्ग ५ किलोमीटरहून अधिक लांब आहे. ही परेड राष्ट्रपती भवनाजवळील रायसीना हिलपासून सुरू होते आणि इंडिया गेटमार्गे लाल किल्ल्यावर संपते.

यापूर्वी 21 ऐवजी 30 तोफांची सलामी दिली जात होती.

आपण आधी म्हटल्याप्रमाणे, पहिल्या प्रजासत्ताक दिनानिमित्त, देशाचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी २६ जानेवारी १९५० रोजी इर्विन स्टेडियमवर राष्ट्रध्वज फडकावला होता. यावेळी त्यांना 30 तोफांची सलामी देण्यात आली. मात्र, पुढे जाऊन ही सलामी ३० ऐवजी २१ तोफांची करण्यात आली आणि आता फक्त २१ तोफांची सलामी दिली जाते. ज्या 7 विशेष तोफांनी ही सलामी दिली जाते त्यांना पॉन्डर्स म्हणतात. ते 1941 मध्ये बनवले गेले.