इनफ्लेमेटरी आर्थरायटीस म्हणजे काय? जाणून घ्या संधिवाताच्या प्रकाराविषयी

Autoimmune Inflammatory Arthritis Day : सध्याच्या काळात संधिवाताने अनेक जण त्रस्त असल्याचं पाहायला मिळतं. त्यामुळे दैनंदिन जीवनातील लहान-मोठी काम करतांना सुद्धा या रुग्णांना अनेक वेदनांचा सामना करावा लागतो. संधिवाताच्या त्रासात व्यक्तीच्या सांध्यांमध्ये कमालीच्या वेदना होतात. अनेक उपचार केल्यानंतरही हा त्रास म्हणावा तितका कमी होत नाही. खरंतर आपल्या सगळ्यांनाच संधिवाताविषयी फार थोडीथोडकी माहिती आहे. परंतु, संधिवातामध्येदेखील अनेक प्रकार असतात. त्यातलाच एक प्रकार म्हणजे इनफ्लेमेटरी संधिवात (आयए) (Autoimmune Inflammatory Arthritis). यामध्ये एकाच वेळी अनेक सांध्यांमध्ये कमालीच्या वेदना होतात. (Autoimmune Inflammatory Arthritis Day symptoms-causes)

ऑटोइम्यून इनफ्लेमेटरी संधिवात या प्रकारामध्ये हुमेटाईड, रिएक्टिव, सोरायटिक, गाउट अर्थरायटिसचा समावेश आहे. संधिवाताचा हा प्रकार लहान मुलांवरही परिणाम करू शकतो, ज्याला ज्युवेनाईल इडिओपॅथिक किंवा ज्युवेनाईल –हुमेटाईड असेही म्हणतात. म्हणूनच ऑटोइम्यून इनफ्लेमेटरी संधिवात म्हणजे काय ते सविस्तररित्या जाणून घेऊ.

‘ऑटोइम्यून’ दाहक संधिवात म्हणजे काय?

ऑटोइम्युन डिसीजमध्ये आपली रोगप्रतिकारक शक्तीच आपल्या शरीराचं प्रचंड नुकसान करते. साधारणतः शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती बॅक्टेरिया आणि प्राणघातक विषाणूंविरोधात लढण्याची क्षमता आपल्याला प्रदान करते. पण या आजारामध्ये इम्युन सिस्टिमच महत्त्वाच्या अवयवांना हानी पोहोचवते. उदाहरणार्थ सांधे, त्वचा इत्यादींवर दुष्परिणाम होतात. यामध्ये शरीरातील निरोगी पेशी नष्ट होऊ लागतात.

संधिवात या स्वरूपाची लक्षणे म्हणजे सामान्यत: संध्याकाळच्या वेळी आणि थंड हवामानात, वेदना, सूज, अधूनमधून लालसरपणा आणि प्रभावित भागात एक उष्णतेची भावना आणि हालचालींवर प्रतिबंध करण्याची समस्या दिसून येते. कधीकधी ही लक्षणे खेळाच्या दुखापतींसह, ओटी-इम्यून आर्थरायटिस / डीजनरेटिव्ह जॉईंट डिसीज रोग (जसे की ऑस्टियोआर्थरायटिस) इत्यादी कारणांमुळे आणखी वाढू शकतात.

सुरुवातीच्या काळातच उपचार सुरू करण्यासाठी आणि सांध्यांचे नुकसान आणि अपंगत्व टाळण्यासाठी त्वरित निदान करणे आवश्यक आहे. निदानाकरिता आरए फॅक्टर, गाउट आर्थरायटिससाठी रक्तातील यूरिक एसिडची पातळी इत्यादीसारख्या निदान चाचण्या आहेत. तथापि, तपासणीचा विचार करण्यासाठी देखील स्थिती आणि क्लिनिकल सादरीकरणाबद्दल जागरूकता महत्त्वपूर्ण आहे.

आजाराचे व्यवस्थापन कसे कराल

पारंपारिक उपचार प्रामुख्याने लक्षणांवर आधारित असतात. जळजळ कमी करण्यासाठी आणि कार्यक्षम रोगप्रतिकारक प्रतिक्रियांना लक्ष्यित करण्यासाठी औषधे लिहून दिली जाऊ शकतात. तथापि, फार्माकोलॉजिकल व्यवस्थापन दीर्घ मुदतीपासून आराम देत नाही. बाधित सांध्याचे कार्य कायम राखण्यासाठी फिजिओथेरपीची मदत घेणे देखील तितकेच महत्वाचे आहे.

नवीन उपचारांपैकी, सेल-आधारित थेरपीने ऑटोम्यून्यून परिस्थितीवर प्रभावीपणे उपचार करण्याचे वचन दिले आहे. ही थेरपी मूलभूत कारणांना लक्ष्य करीत असल्याने, परिणाम अधिक निश्चित आहेत आणि दीर्घ कालावधीसाठी राखले जाऊ शकतात. याकरिता पेशी स्वतःच्या शरीरातूनच तयार केल्या जातात म्हणूनच हे उपचार सर्व वयोगटातील रुग्णांसाठी सुरक्षित आहेत.

संक्रमणापासून दूर राहण्यासाठी आय.ए. असलेल्या रुग्णांना अतिरिक्त खबरदारी घेण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे. या रुग्णांमध्ये कोविड -१९ सारखा संसर्ग वेगाने पसरण्याचा धोका संभवतो. कोविड १९ संसर्ग झाल्यास त्वरीत डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन औषधोपचार करणे आवश्यक आहे. लसीकरणासाठी देखील डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा आणि लसीकरण करून घ्यावे.

(डॉ. प्रदीप महाजन हे मुंबईतील स्टेमआरएक्स बायोसायन्स सोल्यूशन्स येथे रीजनरेटिव्ह मेडिसिन एक्स्पर्ट आहेत.)