Routine Test For Good Health : चार धाम बद्रीनाथ, केदारनाथ, गंगोत्री आणि यमुनोत्रीची यात्रा सुरू झाली आहे. चार धाम यात्रा धार्मिक ग्रंथात शुभ मानली गेली आहे. चार धामच्या दर्शनाने सर्व प्रकारच्या पापांचा नाश होऊन मनुष्याला मोक्ष प्राप्त होतो. तसेच दोन चार धाम आहेत, पहिले छोटे चार धाम आणि दुसरे मोठे चार धाम ज्यात बद्रीनाथ, जगन्नाथ, रामेश्वरम आणि द्वारका धाम आहेत. 

भारतात अशी अनेक तीर्थक्षेत्रे आहेत जी दुर्गम टेकड्यांवर वसलेली आहेत. दरवर्षी लाखो भाविक या देवस्थानांना भेट देतात. या यात्रेकरुंमध्ये वृद्धांबरोबरच लहान आणि लहान मुलांचाही समावेश आहे. उत्तराखंडच्या चार धाम यात्रेला सुरुवात झाली आहे. उत्तराखंडमधील चार धाम यात्रेला जाणाऱ्यांना मंदिराच्या दर्शनासाठी उंच टेकडीवर चढून जावे लागते.

तिथला रस्ता अतिशय उंच तसेच खडकाळ व खडतर आहे. प्रवासासाठी हेलिकॉप्टरची सुविधाही उपलब्ध आहे. पण बहुतांश प्रवासी पायी प्रवास करतात. कित्येक किलोमीटर पायी टेकडी चढणे अवघड होऊन बसते. हृदयरुग्णांसाठी चारधाम यात्रा अवघड होऊ शकते.

गेल्या वर्षी चार धाम यात्रेसाठी पायी निघालेल्या अनेक भाविकांचा हृदयविकाराच्या झटक्याने मृत्यू झाला होता. प्रश्न असा आहे की, चार धाम यात्रेदरम्यान यात्रेकरूंना हृदयविकाराचा झटका येण्याचे कारण काय? हृदयविकाराचा झटका का येतो आणि त्याची लक्षणे कोणती?

जर तुम्हीही चार धाम यात्रेला जाणार असाल किंवा उंच टेकडीवर असलेल्या तीर्थक्षेत्राला जाणार असाल तर तीर्थक्षेत्री जाण्यापूर्वी कोणत्या प्रकारची आरोग्य तपासणी करावी हे तज्ज्ञांकडून जाणून घ्या. चार धाम यात्रेदरम्यान कोणती खबरदारी घ्यावी?

चार धाम यात्रेदरम्यान हृदयविकाराच्या धक्याची कारणे सांगताना नवी दिल्लीतील आकाश हेल्थकेअर हॉस्पिटलचे हृदयरोगतज्ज्ञ डॉ. अमित पेंढारकर म्हणाले की, गेल्या वर्षी चार धाम यात्रेदरम्यान भाविकांचा मृत्यू होणे ही अत्यंत चिंतेची बाब आहे. बहुतांश भाविकांचा मृत्यू हृदयविकाराच्या झटक्याने झाला.

हे देखील महत्वाचे आहे कारण आपल्याला हे समजून घेणे आवश्यक आहे की चार धामच्या यात्रेदरम्यान दोन समस्या आहेत. एक म्हणजे उंची. बहुतेक लोकांना चढाईची सवय नसते. तसेच उंची जास्त असल्याने ऑक्सिजनचीही कमतरता भासत आहे. हे दोन्ही घटक आहेत, ज्यामुळे हृदयावर ताण येतो आणि हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता असते.

डॉ. अमित पेंढारकर यांच्या मते, हल्ली तरुणांमध्येही हृदयव रक्तवाहिन्यासंबंधी समस्या सामान्य झाल्याचे दिसून येत आहे. त्यामुळे चार धाम यात्रा सुरू करण्यापूर्वी तरुणांनीही आपली जुनी तपासणी करून घ्यावी.

ट्रेडमिल किंवा स्ट्रेचिंग

शारीरिक तंदुरुस्तीसाठी एक सोपी चाचणी म्हणजे ट्रेडमिल किंवा स्ट्रेचिंग, जी आपण आपल्या हृदयावर ताण देऊ शकता की नाही हे पाहण्यासाठी केली पाहिजे. अशा टेस्टमध्ये काही प्रॉब्लेम नसेल तरच चार धामला भेट द्यावी, अन्यथा प्रवासादरम्यान हृदयावर ताण येऊन हार्ट अटॅक येण्याची शक्यता वाढते.

रक्तदाब, मधुमेहाची तपासणी

मेदांता हॉस्पिटलचे हृदयरोगतज्ज्ञ डॉ. अल्केश जैन यांनी सल्ला दिला की, हृदयविकार असलेल्या वृद्धांनी हिल स्टेशनला भेट द्यायची असेल किंवा चार धामला भेट द्यायची असेल तर त्यांनी आधी आवश्यक आरोग्य तपासणी करून घ्यावी. आरोग्य तपासणीसाठी रक्तदाब, साखर अशा हृदयाशी संबंधित तपासण्या करून घ्याव्यात.

यात्रेकरूला कोणताही अंतर्गत आजार असेल तर प्रवासादरम्यान जास्त थकवा आल्यास हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता वाढते. उंच ठिकाणी जाण्यापूर्वी इको टीएमटी टेस्ट, ब्लड टेस्ट आणि ईसीजी करून घ्या.

आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते,  हृदयविकाराचा झटका आल्यास शरीरात अनेक प्रकारच्या समस्या जाणवू शकतात. या समस्या सामान्य आहेत, लोक त्याकडे दुर्लक्ष करतात. तथापि, ही हृदयविकाराच्या झटक्याची चिन्हे आहेत, ज्यामुळे मोठी समस्या उद्भवू शकते. हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगाची ही चिन्हे समजून घेऊन विशेष काळजी घ्या.

- छातीत किंवा हातांमध्ये दाब, कडकपणा किंवा वेदना जाणवणे.

- छातीत दुखण्याची संवेदना जी आपल्या मान, जबडा किंवा पाठीवर पसरू शकते.

- मळमळ, अपचन किंवा पोटदुखीची समस्या.

- सामान्यपणे श्वास घेण्यास त्रास होणे.

- जास्त घाम येणे किंवा सतत थकवा जाणवणे.

-चक्कर येणे

अशी लक्षणे दिसतील तर लगेचच हृदयविकाराच्या चाचण्या करून घ्या.