पुणे : कोरोनाबाधित व्यक्तीला शोधान्यापासून तो बरा झाल्यानंतर घरी सोडण्यापर्यंत, तर दुसरीकडे सर्वसामान्यांच्या अत्यावश्‍यक सेवा सुविधांपासून उद्योगांच्या व्यवस्थापनांपर्यंत "डेटा'ने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

पुण्याच्या बातम्या वाचण्यासाठी येथे ► क्लिक करा

कोरानासारख्या वैश्विक साथीच्या व्यवस्थापनामध्ये "डेटा' एक प्रकारचे इंधनच झाले आहे. नीती आयोगाच्या वतीने संशोधक, प्रशासकीय अधिकारी आणि उद्योगांसाठी केंद्रीय पद्धतीने ऊर्जा आणि डेटा व्यवस्थापनासाठी कृती अहवाल तयार करायला सुरवात केली आहे. ज्या कमेटीचे नेतृत्व माहिती तंत्रज्ञान विभागाचे सचिव अजय साव्हनी करत आहे. 

कोरोनासंबंधीचे "डेटा' ः 
1) वैयक्तिक डेटा ः कोरोनाबाधित व्यक्तीचे नाव, वय, लिंग, राहण्याचे ठिकाण, प्रवासाचा तपशील, आरोग्याचा तपशील 
2) वैद्यकीय डेटा ः प्रसाराचा दर, बरे होण्याचा दर, मृत्यू दर, औषधांला रुग्णाने दिलेली प्रतिक्रियेचा तपशील, रुग्णालयात उपलब्ध मनुष्यबळ आणि साहित्य 
3) प्रशासकीय डेटा ः लोकवस्तीची रचना, सार्वजनिक वाहतूक, दुकाने, रुग्णालये, अत्यावश्‍यक सेवा केंद्रे यांची संख्या आणि माहिती, प्रशासनाकडे असलेली सर्व माहिती 

हेही वाचा > धक्कादायक! शेडनेटमध्ये घुसलेला बिबट्या अचानक जेव्हा शेतकर्‍यासमोर येतो...अन् मग

प्रशासकीय व्यवस्थापनात "डेटा'ची भुमिका ः 
1) संसर्गित व्यक्तीचा शोध ः 
- विदेशातून येणाऱ्यांचे राहण्याचे ठिकाण, वय, व्यवसाय, वैद्यकीय तपशील आणि मूळ गाव अशा स्वरूपाची माहितीचे संकलन. 
- संशयितांचे विलगीकरण तर, इतरांची माहिती स्थानिक प्रशासनाकडे देण्यात आली. 
- वाढता धोका लक्षात घेता 10 जानेवारी नंतर भारतात आलेल्या सर्व नागरिकांचा शोध व तपासणी. 
- बाधित व्यक्तीच्या संपर्कात येणाऱ्यांचा शोध सीसीटीव्ही फुटेज, नोंदवही, स्थानिक प्रशासनाकडे उपलब्ध डेटाच्या आधारे घेण्यात आला. 

शिरूर शहरावर कोरोनाच्या धोक्याची टांगती तलवार

2) प्रतिबंधित क्षेत्राचे व्यवस्थापन ः 
- कोरोना बाधितांच्या निवासाच्या तपशिलावरून प्रतिबंधित क्षेत्रासंबंधी निर्णय घेता आले. 
- बाधित क्षेत्रात कोरोनाचा प्रसार का होतोय? त्याची कारणे आणि प्रतिबंधात्मक उपाययोजना शक्‍य झाल्या 
- संपूर्ण परिसराचीच वैद्यकीय तपासणीत वय, ठिकाण, लक्षणे, प्रवासाची माहिती आदींचे संकलन. 
- त्यावरून क्षेत्रातील संभाव्य बाधितांची संख्या आणि भविष्यकालीन व्यवस्थापन करण्यात आले. 
- परिसरात जीवनावश्‍यक वस्तू, औषधे आदींसंबंधीचे व्यवस्थापन 

3) डेटाच्या आधारावरील इतर व्यवस्थापन ः 
- प्रतिबंधित क्षेत्र वगळता इतर क्षेत्रातील नागरिकांना जीवनावश्‍यक वस्तूंचा पुरवठा, औषधे संभाव्य गरजा 
- नागरिकांना प्रवास आणि बाहेर पडण्यासाठी ऑनलाईन निर्णय प्रक्रिया. 
- परगावात जाणारे नागरिक, विद्यार्थी, प्रवासी यांच्या संबंधीचे व्यवस्थापन. 
- विलगिकरण कक्षांची संख्या, क्षमता, त्यांची भविष्यातील गरज 

मुंबईहून जुन्नरमध्ये येताय तर...

वैद्यकीय क्षेत्रात "डेटा'ची भुमिका ः 
1) कोरोनाचे निदान ः 
- प्रशासनाकडे व्यक्तीच्या उपलब्ध डेटा, आरोग्याचा इतिहास आणि वैद्यकीय तपासणीच्या आधारे संशयितांचे निदान 
- निदान झालेल्या नागरिकांच्या वैद्यकीय माहितीच्या आधारे निदानाचे तंत्रज्ञान (फुफ्फुसाचा एक्‍स-रेच्या आधारे निदान) 

2) रुग्णालयातील व्यवस्थापन ः 
- संभाव्य वाढती संख्या आणि त्यासाठी उपलब्ध रुग्णालयांची संख्या 
- अतिदक्षता विभागातील वैद्यकीय संयंत्र, मास्क, पीपीई कीट्‌स आदींचा पुरवठा 
- परिचारिका, डॉक्‍टर यांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने त्यांचा कामाचा कालावधी, विलगिकरणाचा कालावधी आणि आरोग्याची स्थिती त्यानुसार व्यवस्थापन माहितीच्या आधारावर करण्यात आले. 

3) कोरोनाच्या उपचारासाठी डेटा ः 
- मधुमेह, हृदयाशी निगडित आजार, कर्करोग आदी दुर्धर आजार असलेले कोरोना बाधित आणि आजार नसलेले कोरोनाबाधित यांची उपचारांना असलेली प्रतिक्रिया, माहिती भविष्यकालीन उपचार आणि संशोधनासाठी महत्त्वपूर्ण. 
- रुग्णाचे वय, लिंग, व्यवसाय, जीवनशैलीचा उपचारांवर होणारा परिणाम, प्रतिकारशक्ती आणि बरे होण्याची क्षमता आदी डेटा. 
- बाधिताचा संसर्गाचा दर, बरे होण्याचा दर, मृत्यूचा दर वैद्यकीय व्यवस्थापनात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. 

पोस्ट कोविड व्यवस्थापनासाठी "डेटा' ः 
- सध्या उपलब्ध कोरोनाबाधितांच्या "डेटा' वरून भविष्यात संसर्गजन्य आजार पसरण्याचा धोका कोणकोणते घटक, परिसर, व्यवसाय, वय असलेल्या लोकांना आहे याचा सहज शोध घेता येईल. 
- प्रसाराचा दर आणि त्यावर प्रतिबंधात्मक उपाययोजनांचे व्यवस्थापन 
- कोरोनासंबंधी आज तयार झालेल्या "डेटा'च्या आधारे भविष्यात नगर नियोजन, वैद्यकीय, वाहतूक आणि अत्यावश्‍यक सेवांचे नियोजन करणे शक्‍य होईल. 
- वैद्यकीय आणि समाजशास्त्रीय संशोधनासाठी डेटाचा वापर होईल. 

कोरोनासंबंधीच्या व्यवस्थापनासाठी सर्व क्षेत्रातील माहितीचे एका ठिकाणी इंटिग्रेटेड स्वरूपात संकलन आणि पृत्थक्करण व्हायला हवे. जेणेकरून प्रशासनाला निर्णय घेताना त्याचा उपयोग तर होईल, परंतु निर्णयांचा वेग आणि अचूकता अधिक वाढेल. - डॉ. सुभाष साळुंखे, महाराष्ट्र शासनाचे तांत्रिक सल्लागार. 
 

कोरोनाच्या प्रसाराचे अनुमान काढण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर डेटाची गरज पडते. वैश्‍विक साथीमध्ये वैद्यकीय पायाभूत सुविधा, व्यवस्थापन आणि नुकसानीच्या अंदाजासाठी माहितीचे योग्य संकलन आणि पृत्त्थक्करण होणे गरजेचे आहे. 
- डॉ. कौशलेंद्र कुमार, वरिष्ठ वैज्ञानिक, आंतरराष्ट्रीय लोकसंख्या शास्त्र संस्था, मुंबई.