Palash Tree Unknown Facts : धार्मिक ग्रंथ आणि धर्मग्रंथानुसार असे अनेक वृक्ष आणि वनस्पती आहेत, जे आपल्या जीवनातील सुख-शांतीसाठी महत्त्वाचे आहेत. असाच एक वृक्ष म्हणजे पळस ज्याचा वापर धार्मिक विधींमध्ये केला जातो.

हिंदू धर्मग्रंथांनुसार, काही झाडे आणि वनस्पतींमध्ये देवी-देवतांचा निवास असतो, जसे की केळीच्या झाडामध्ये श्री हरी विष्णू, बाईलच्या झाडामध्ये भगवान शिव. घरात सुख, शांती आणि सकारात्मक उर्जेसाठी अनेक झाडे लावली जातात. असाच एक वृक्ष आहे ज्याला हिंदू धर्मातील धार्मिक विधी आणि कार्यांमध्ये विशेष महत्त्व आहे. या झाडाला पळस वृक्ष असेही म्हणतात. हे दोन प्रकारचे असतात, एक केशरी आणि दुसरा पांढरा.

पळस ही भारतात उगवणारी एक आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे. याची पाने तळहाताएवढी रुंद व जाड राहतात. जेवण्याच्या पत्रावळीसाठी याचे पानाचा वापर होतो. उत्तर भारतात या झाडास वसंत ऋतुत गर्द केशरी रंगाची फुले येतात, तर महाराष्ट्रात हिवाळ्यात फुले येतात.

या फुलांचा पूर्वी रंग करण्यास वापर होत असे. कृत्रिम रासायनिक रंगामुळे ही पद्धत मागे पडली आहे. याच्या बिया फार कडू असतात. त्यास पळसपापडी म्हणतात. पळसाच्या झाडाला पाने तीन पानाच्या समुहातचं असतात, यावरून पळसाला पाने तिनचं ही म्हण मराठी रुढ झालेली आहे.

या वनस्पतीला इंग्रजीत फ्लेम ऑफ फॉरेस्ट असे म्हणतात, कारण पानगळीनंतर आलेल्या लाल रंगाच्या फुलांना ज्वाला सारखा आकार असतो सपुर्ण झाड पेटल्या सारखे दिसते .

या वृक्षात त्रिदेव वास करतात असे मानले जाते. ज्योतिषशास्त्रात अनेक विशेष उपायांसाठी पळसाच्या फुलांचा वापर केला जातो. धार्मिक उपायांशिवाय आयुर्वेदातही पळसाच्या फुलांचा वापर केला जातो. आजच्या लेखात आपण पलाशचे महत्त्व आणि त्याचा उपयोग सांगणार आहोत.

पळस वृक्षाचे महत्व

पळस म्हणजे पवित्र पाने आणि या झाडाला हिंदू धर्मात महत्त्वाचे स्थान आहे. हिंदू धर्मातील धार्मिक विधींमध्ये पळसाची पाने, लाकूड आणि फुले वापरली जातात. हिंदू मान्यतेनुसार, पळस वृक्षाची उत्पत्ती सोमरसात बुडलेल्या गरुडाच्या पडलेल्या पिसापासून झाली. पळस वृक्षाबद्दल एक आख्यायिका आहे ज्यामध्ये देवी पार्वतीने ब्रह्मदेवांना पळस वृक्ष होण्याचा शाप दिला होता.

या झाडाचे धार्मिक महत्त्व त्याच्या पानांच्या तीन निर्मितीपासून सुरू होते. पानाच्या मध्यभागी भगवान विष्णू, डावा आणि ब्रह्मा आणि उजवा भाग महादेवाचे प्रतिनिधित्व करतो. शास्त्रात पलाश वृक्षाला देवांचा खजिना म्हटले आहे. तसेच ते चंद्राचे प्रतीक मानले जाते. कारण त्याच्या फुलाच्या मध्यभागी चंद्राचे सुंदर दृश्य दिसते.

पांढरा पळस भगवान शंकराला अतिशय प्रिय आहे

पांढऱ्या पळसाची फुले पाने आणि साल भगवान शंकराला अतिशय प्रिय आहेत, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे. याच्या फुलांचा उपयोग केवळ देवाच्या श्रृंगारासाठीच केला जात नाही, तर त्याची पाने आणि फुलांनी महाकालालाही अभिषेक केला जातो.

धार्मिक विधींमध्ये पळस वृक्षाचा वापर

हवनकुंडात पळस वापरतात

हिंदू यज्ञात हवनासाठी पळसाच्या सुक्या डहाळ्या आणि काठ्या वापरल्या जातात.

श्राद्ध कार्यासाठी पळसाच्या पानांपासून बनवलेला दोरा वापरला जातो.

पळसाच्या पानात देवाला अर्पण केलेला भोग हा सोन्याच्या पात्रात अर्पण केल्या जाणाऱ्या प्रसादासारखाच असतो, असे मानले जाते. पालाशाचे पान सोन्यासारखे मानले जाते.

यज्ञ आणि हवनात पळसाची पाने वापरली जातात. धार्मिक कार्यात वापरण्यात येणारी भांडी बनवण्यासाठी पळस लाकडाचा वापर केला जातो. त्याची फुले देवी सरस्वतीला अर्पण केली जातात.

हिंदू धर्मात पळस वृक्षाचे महत्त्व आहे, जसे तुळशी, आंबा आणि बेलपत्राचे महत्त्व आहे, त्याचप्रमाणे पळसाचे लाकूड, फुले, पाने यांचे महत्त्व आहे.