#स्पर्धापरीक्षा - इथेनॉल
इथेनॉल
इथेनॉल 'ईथिल अल्कोहोल' किंवा 'ड्रिकिंग अल्कोहोल' असेही म्हणतात. साखरेवर यीस्टमार्फत फर्मंटेशन प्रक्रिया करून इथेनॉल तयार करतात.
- वैद्यकीय क्षेत्रात अँटीसेप्टीक म्हणून तसेच केंद्रीय मज्जासंस्थेवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या औषधांमध्ये इथेनॉलचा वापर करण्यात येतो
- वाहनातील इंधन म्हणून इथेनॉलचा सर्वाधिक वापर ब्राझीलमध्ये होतो. येथे पेट्रोलमध्ये 25 टक्के इथेनॉल मिसळण्यात येते.
- सध्या 'रॉकेट फ्युएल' मध्येही याचा वापर करण्यास सुरुवात करण्यात आली आहे.
तेल विपणन कंपन्यांना साखर उत्पादक कंपन्यांकडून विकत घ्याव्या लागणाऱ्या इथेनॉलच्या किंमती निर्धारित करण्यासाठी नवीन यंत्रणा अंमलात आणण्याचा निर्णय आर्थिक बाबींविषयीच्या केंद्रीय कॅबिनेट समितीने दि. 13 ऑक्‍टोबर 2016 रोजी जाहीर केला. यामुळे या विपणन कंपन्यांना दर लिटर इथेनॉलमागे 1 ते 1.5 रुपये कमी भरावे लागणार आहेत.
- तेल उत्पादक कंपन्यांवर पेट्रोलमध्ये कमाल 10 टक्के इथेनॉल मिसळण्याचे बंधन असून 2016-17 या हंगामासाठी तेलकंपन्या 39 रुपये प्रतिलिटर या दराने इथेनॉल विकत घेऊ शकणार आहेत. 1 ऑक्‍टोबर 2016 पासून 30 नोव्हेंबर 2017 पर्यंतच्या कालावधीसाठी हा दर निश्‍चित करण्यात आला आहे.
- या इथेनॉलवरील उल्पादन कर, वस्तू व सेवा कर / मूल्यवर्धित कर आणि वाहतुकीवरील खर्च तेल कंपन्यांना करावा लागणार आहे. यापूर्वी या सर्व करांचा भार इथेनॉलचा पुरवठा करणाऱ्या साखर उद्योगांवर होता.
- 2014 साली केंद्रशासनाने या खरेदीचा दर (सर्व करांसह) 48.5 ते 49.5 रुपये प्रतिलिटर असा निश्‍चित केला होता. त्यावेळी सर्व कर वगळता विक्री किंमत अंदाजे 42 रुपये प्रतिलिटर होती. त्यामुळे 2014 च्या तुलनेत इथेनॉलच्या विक्री किंमतीत 2.5 ते 3 रुपयांची घट करण्यात आली.
इथेनॉल ब्लेंडिंग प्रोग्रॅम
- तेलाच्या आयातीवरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी आणि पर्यायी पर्यावरणपूरक इंधनाचा विकास करण्यासाठी 2003 साली केंद्र शासनाने या कार्यक्रमाची सुरुवात केली.
- मात्र काही राज्यविशिष्ट प्रश्‍न आणि इथेनॉलच्या अनियमित पुरवठ्यामुळे 2006 पर्यंत तेल कंपन्यांना पुरेशा प्रमाणत इथेनॉल उपलब्ध होऊ शकले नाही.
- त्यानंतर इथेनॉलच्या निश्‍चित पुरवठ्यासाठी इथेनॉल किंमत निर्माण धोरण स्वीकारण्यात आले.
- राष्ट्रीय जैव - इंधन धोरण 2009 नुसार तेलकंपन्यांना पेट्रोलमध्ये कमीत कमी 5 टक्के इथेनॉलचे मिश्रण करणे बंधनकारक करण्यात आले.
- तत्पूर्वी 2001 सालापासूनच भारतात इथेनॉलचे पेट्रोलमध्ये मिश्रण करण्यास सुरुवात झाली असून 1 ऑटो फ्युएल पॉलिसी 2003' मध्येच या पद्धतीचा समावेश करण्यात आला होता.
- उसापासून साखर तयार करत असताना सह उत्पादन म्हणून इथेनॉलची निर्मिती होते. याशिवाय मका आणि सोरघुम (ज्वारीचा एक प्रकार) यापासूनही इथेनॉलची निर्मिती करता येते.
इथेनॉलमिश्रित पेट्रोलचे फायदे
- पेट्रोलच्या आयातीत घट होऊन देशाच्या परकीय चलनाची बचत होते.
- अशा इंधनामुळे वाहनांमधून होणाऱ्या कार्बन डाय ऑक्‍साइडच्या उत्सर्जनात घट होते.
- इथेनॉलच्या उत्पादनासाठी पेट्रोलपेक्षा कमी खर्च येतो याशिवाय इथेनॉलचे 'ऑक्‍टेन रेटिंग' पेट्रोलपेक्षा अधिक असल्याने इथेनॉलमिश्रित इंधनाच्या वापराने वाहनाच्या इंजिनची कार्यक्षमता सुधारते.
- इथेनॉलच्या उत्पादनामुळे ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांना त्यांच्या उसाला उच्च भाव मिळून याचा ग्रामीण विकासास फायदा होऊ शकतो.
स्पर्धा परीक्षांच्या तयारीसाठी महत्त्वाच्या विषयांवरील आणखी लेख वाचा-
Read latest Marathi news, Watch Live Streaming on Esakal and Maharashtra News. Breaking news from India, Pune, Mumbai. Get the Politics, Entertainment, Sports, Lifestyle, Jobs, and Education updates. And Live taja batmya on Esakal Mobile App. Download the Esakal Marathi news Channel app for Android and IOS.